Данная статья посвящена проблеме репродуктивного здоровья, полового воспитания, подростковой беременности в современных условиях жизни, которые актуальны во всех странах мира. Ранняя сексуальная активность подростков может привести к нежелательной беременности, что чревато серьезными осложнениями для матери и плода, а также является серьезным препятствием для развития и может привести к ряду проблем, включая отсев из образовательного учреждения, что в конечном итоге ограничивает их будущие, и приводит к передаче бедности из поколения в поколение. Эти последствия приносят большой урон социально-экономическому развитию страны, и являются бременем общественного здравоохранения. Цель: изучить проблемы охраны репродуктивного здоровья и физического развития подростков девочек в современных условиях и поиск путей их решения, по результатам материалов отечественного и зарубежного опыта. Материалы и методы: были изучены статьи по данной проблеме, находящиеся в открытом доступе, с использованием следующих баз данных: PubMed, Mendeley, GoogleScholar, eLIBRARY.RU за последние 10 лет (2010-2022гг.) Результаты: Ежегодно в развивающихся странах происходит примерно 21 миллион случаев беременности среди девочек в возрасте 15 19 лет и примерно 12 миллионов из них заканчиваются родами. С биологической точки зрения к осложнениям беременности в подростковом возрасте относятся высокие показатели гипертензивных состояний, гестационного диабета, низкой массой тела при рождении и преждевременными родами, что определяет повышение материнской и внутриутробной смертности. Подростки имеют особые потребности в области сексуального и репродуктивного здоровья, которые остаются неудовлетворенными, в основном из-за отсутствия знаний, социальной стигматизации, законов и политики, запрещающих предоставление противозачаточных средств и абортов незамужним (или любым) подросткам. Для поддержания сексуального и репродуктивного здоровья подросткам необходим доступ к точной информации и к безопасному, эффективному, доступному методу контрацепции по их выбору. Они должны быть информированы о риске заразиться инфекциями передаваемых половым путем и последствиях ранней беременности. Все сексуально активные подростки, независимо от семейного положения, заслуживают того, чтобы их потребности в противозачаточных средствах признавались и удовлетворялись. Проблема подростковой беременности, являясь будучи глобальной проблемой, касается всех стран невзирая на уровень дохода на практике должно иметь четкое делегирование полномочий специалистам на этапе поликлинического оказания медицинской помощи, например, кабинета планирования семьи. Заключение: таким образом, беременность среди женщин-подростков влияет на возможности получения образования, рост населения и плохое здоровье женщин. По этой причине предотвращение детских браков и сокращение подростковой беременности должные находится в центре внимания ряда правительственных и неправительственных организаций. This article is devoted to the problem of reproductive health, sex education, teenage pregnancy in modern living conditions, which are relevant in all countries of the world. Early sexual activity of adolescents can lead to unwanted pregnancy, which is fraught with serious complications for the mother and fetus, as well as a serious obstacle to development and can lead to a number of problems, including dropout from an educational institution, which ultimately limits their future, and leads to the transmission of poverty from generation to generation. These consequences bring great damage to the socio-economic development of the country, and are a burden on public health. Purpose: to study the problems of reproductive health and physical development of adolescent girls in modern conditions and the search for ways to solve them, based on the results of materials from domestic and foreign experience. Materials and methods: articles on this problem, which are in the public domain, were studied using the following databases: PubMed, Mendeley, GoogleScholar, eLIBRARY.RU for the last 10 years (2012-2022 years). Results: Approximately 21 million pregnancies among girls aged 15-19 occur annually in developing countries, and approximately 12 million of them end in childbirth. From a biological point of view, complications of pregnancy in adolescence include high rates of hypertensive conditions, gestational diabetes, low birth weight and premature birth, which determines an increase in maternal and intrauterine mortality. Adolescents have special sexual and reproductive health needs that remain unmet, mainly due to lack of knowledge, social stigma, laws and policies prohibiting the provision of contraceptives and abortions to unmarried (or any) adolescents. To maintain sexual and reproductive health, adolescents need access to accurate information and to a safe, effective, affordable method of contraception of their choice. They should be informed about the risk of contracting sexually transmitted infections and the consequences of early pregnancy. All sexually active adolescents, regardless of marital status, deserve to have their contraceptive needs recognized and met. The problem of teenage pregnancy, being a global problem, concerns all countries, regardless of income level, in practice, there should be a clear delegation of authority to specialists at the stage of polyclinic medical care, for example, a family planning office. Conclusion: Thus, pregnancy among adolescent women affects educational opportunities, population growth and poor health of women. For this reason, the prevention of child marriage and the reduction of teenage pregnancy is the focus of attention of a number of governmental and non-governmental organizations.

Актуальность: Гиперплазия эндометрия является наиболее актуальной проблемой в структуре  гинекологических заболеваний ввиду высокой вероятности рецидивирования, трудностей дифференциальной диагностики, а также риска перерождения в злокачественное новообразование при отсутствии контроля и ведения пациента. В связи с этим, совершенствование диагностики, изучение дополнительных факторов риска и предикторов гиперплазии эндометрия, а также методов профилактики данного заболевания являются важными моментами профилактики онкологических заболеваний.Цель исследования – обобщение и определение значимости основных факторов риска развития рака эндометрия у пациенток с гиперпластическими процессами эндометрия. Методы: Был проведен аналитический обзор источников в открытом доступе из баз данных научных публикаций и специализированных поисковых систем PubMed, Mendeley, Scopus, Web of Science, Google Scholar глубиной за последние 10 лет (2012-2022 гг.).Результаты: В данной статье подробно описаны факторы риска, приводящие к трансформации гиперплазии эндометрия в рак эндометрия. Отмечено, что частота возникновения патологических процессов эндометрия, особенно их малигнизации, увеличивается с возрастом, а пик приходится на возраст старше 60 лет. Определены ведущие анамнестические факторы риска развития рака эндометрия у женщин с гиперпластическими процессами эндометрия согласно проанализированным публикациям. Выявлена роль генетических факторов в малигнизации гиперплазии эндометрия. Также рассмотрены данные пациентов группы риска по перерождению гиперплазии эндометрия в злокачественное новообразование, у которых гиперпластические процессы эндометрия выявляются лишь при УЗИ диагностике или гистологическом исследовании. Заключение: Проведенный обзор литературы показал, что расширение знаний о факторах риска перерождения гиперпластических процессов в рак эндометрия имеет практическую значимость для первичного звена здравоохранения в целях улучшения показателей ранней диагностики и своевременного лечение фоновых гинекологических заболеваний.

Нарықтық экономикаға көшу отандық стоматологияның дамуына стратегиялық әсер етеді. Жекеменшік медициналық орталықтар мен ақылы стоматологиялық қызметтердің көбеюі медициналық көмектің сапасын арттыратыны сөзсіз, дегенмен, Қазақстан Республикасының қарқынды дамуына қарамастан, бүгінгі таңда халықтың өмір сүру деңгейі қалаған шегіне жеткен жоқ. Осылайша, республикалық бюджет есебінен білікті көмекке деген қажеттілік жоғары күйінде қалып отыр. 2020 жылы міндетті медициналық сақтандыру жүйесін енгізумен қаржыландыруды реттеу және бөлу, медициналық көмектің сапасын бақылау бойынша бірқатар мәселелер туындады, бұл Қазақстандағы стоматологиялық қызметтерді қаржыландырудың ағымдағы жағдайын талдауды жаңартады. Зерттеудің мақсаты: Қазақстандағы стоматологиялық қызметті қаржыландыру ерекшеліктерін зерттеу. Іздеу стратегиясы: Бұйрықтар, бұйрықтарға қосымшалар, қаулылар, мақалалар, міндетті медициналық сақтандыру қорының жылдық есептері, электронды ресурстар, қоғамдық игіліктердегі мақалалар соңғы 10 жылдағы ғылыми жарияланымдар мен мамандандырылған іздеу жүйелерінің мәліметтер базасы арқылы зерттелді: PubMed, Mendeley, Scopus, Web of Science, Google Scholar. Стоматологиялық қызметтер, қаржыландыру, медициналық сақтандыру, тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша түйінді сөздер бойынша ақпараттық іздеу жүргізілді. Нәтижелер: Қазақстанда 2020 жылы CSHI жүйесі іске қосылған сәттен бастап қазіргі уақытқа дейін стоматологиялық қызметтерді қаржыландыру көлемі артып келеді. Алайда, Республикалық бюджет есебінен стоматологиялық көмекті халықтың белгілі бір санаты ғана ала алады. Біз Қазақстандағы МӘМС және ГОБМП есебінен стоматологиялық көмек көрсету қажеттілігі туралы деректерді таппадық. Қазақстандағы стоматологиялық көмектің сапасы мен қамтылуымен халықтың қанағаттанушылығын зерттеу қажет. OSMI және GOBMP — бұл халық үшін, әсіресе қалтасынан үлкен төлемдер жасай алмайтындар үшін тіс денсаулығының екі тірегі.