A Safavid Bureaucrat in the Ottoman World: Mirza Makhdum Sharifi Shirazi and the Quest for Upward Mobility in the İlmiye Hierarchy / Osmanlı Dünyasında Bir Safavi Bürokratı: Mirza Mahdum Şerif-i Şirazi ve İlmiye Hiyerarşisinde Yükseliş Arayışı

Ghereghlou, Kioumars

doi:10.18589/oa.631995

Osmanlı Araştırmaları

2018

DOI: 10.18589/oa.631995

|View full text |Cite

A Safavid Bureaucrat in the Ottoman World: Mirza Makhdum Sharifi Shirazi and the Quest for Upward Mobility in the İlmiye Hierarchy / Osmanlı Dünyasında Bir Safavi Bürokratı: Mirza Mahdum Şerif-i Şirazi ve İlmiye Hiyerarşisinde Yükseliş Arayışı

Kioumars Ghereghlou¹

Abstract: Öz Bu çalışma Mirza Mahdum Şerifi'nin (1540-87) Osmanlı İmparatorluğu'ndaki hayatı ve kariyerini incelemektedir. Mirza Mahdum Safavilerde yüksek rütbeli bir Şii bürokrattı, ancak Osmanlılara sığındıktan sonra Sünni olup Diyarbekir, Bilad-ı Şam ve Haremeyn'de geçen bir kadılık kariyerine başladı. Bu makalede onun ilmiyeye alınışı ve ilmiye rütbelerinde ilerleyişi vurgulanmaktadır. İlmiye bir yandan (dışarıdan gelenlere) açık bir yandan da ideolojik ve kurumsal sınırların olduğu bir ortam olarak karşımıza çıkmak… Show more

Help me understand this report

Search citation statements

Order By: Relevance

Paper Sections

Select...

Citation Types

Supporting

Mentioning

Contrasting

Year Published

2020

2023

Publication Types

Select...

Article3

Relationship

Self Cite0

Independent3

Authors

Journals

Cited by 3 publications

References 0 publications

Supporting

Mentioning

Contrasting

Order By: Relevance

The Emergence of anti-Sufism in Twelver Shīʿīsm: The List of Shīʿī Scholars' Refutations of Sufism in the Flyleaf of a Manuscript and Claims about the Attribution of Ḥadīqat al-Shīʿa

IŞILAK

2023

Hitit İlahiyat Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

Bu çalışmada Meclis-i Şûrâ-yi İslamî Kütüphanesi’nde bulunan 521 numaralı mecmuanın vikāyesindeki tasavvuf muhalifi bir Şiî âlimin kaleme aldığı notlar neşredilecek ve bu notların yaslandığı fikrî zemin tahlil edilmeye çalışılacaktır. Vikāyedeki notlar iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda 11./17. asrın ikinci yarısında yazıldığını tahmin ettiğimiz Kifâyetü’l-ʿÂḳilîn fî Maʿrifeti’l-Mübtedeʿîn isimli risaleden Şiî âlimlerin tasavvuf düşüncesi aleyhine kaleme aldıkları tasavvuf reddiyelerinin listesine dair kısa bir nakil, ikinci kısımda ise Şiî gelenekte yazılmış ilk ve en meşhur tasavvuf reddiyelerinden birisi olan ve günümüze kadar yazarının kim olduğuna dair yoğun tartışmaların yaşandığı Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa isimli eserin nispetine dair oldukça önemli bilgiler yer almaktadır. Vikāyedeki notların ne zaman ve kim tarafından yazıldığına dair metin içinde herhangi bir veri bulunmamaktadır. Kifâyetü’l-ʿÂḳilîn günümüze ulaşmamıştır ve kaynaklarda hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Fakat metin içi veriler bu eserin tasavvuf muhalifi meçhul bir Şiî âlim tarafından 11./17. asrın sonlarına doğru yazıldığına işaret etmektedir. 11./17. asırda İran merkezli olarak tasavvuf muhalifi Şiî âlimler, Şiî ulemanın tarihî süreçte mutlak olarak tasavvuf düşüncesine karşı olduğunu temellendirme adına eserlerinde tasavvuf reddiyeleri listeleri oluşturmuşlardır. Ayrıca Safevîler öncesi Şiî ulemanın akaid, hadis ve rical gibi alanlarda kaleme aldıkları ve sûfîlerle ilişkilendirilebilecek sadece birkaç cümlenin bulunduğu metinler de bu reddiyeler listesine dâhil etmişlerdir. Bu listeler sayesinde Şiî ulemanın tarihî süreçte istisnasız bir şekilde tasavvuf muhalifi olduğuna dair bir anlatı inşa etmeye çalışmışlardır. Kifâyetü’l-ʿÂḳilîn isimli risalenin de böyle bir amaç için kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Bu risalede bir kısmının akıbeti hakkında bilgimizin bulunmadığı onlarca tasavvuf reddiyesine yer verilmiştir. Vikāyedeki notların ikinci kısmında 10./16. asrın meşhur Şiî âlimlerinden Mukaddes Erdebîlî’ye (öl. 993/1585) nispet edilen ve günümüze kadar nispet sorunu çözülememiş Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’yla ilgili oldukça önemli bilgiler yer almaktadır. Yazarın iddiasına göre Muhammed Tâhir Kummî (öl. 1098/1687) Tüḥfetü’l-Aḫyâr isimli eserinde Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’nın Erdebîlî’ye ait olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca yazar kendi döneminde Ahmed Beg Yûzbâşî (11/17. asır) isimli bir kişide Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’nın Erdebîlî zamanında istinsah edilmiş bir nüshasının bulunduğunu iddia etmiştir. Bunun yanında Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa ile Kâşifü’l-Ḥaḳ isimli eser arasındaki ilişkiye dair önemli bir iddiada bulunmuş ve “Hindistan’ın Haydarâbâd şehrinde bir sahaf dükkânında Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’nın bazı kısımlarından seçilerek yazılan ve pek çok yerde yazarının zamanında yazıldığı zannedilen bir kitap görüldü” sözleriyle Kâşifü’l-Ḥaḳ’kın Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’nın tahrif olmuş şekli olduğunu ileri sürmüştür. Tarihi süreçte Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa ile Kâşifü’l-Ḥaḳ ilişkisine dair oldukça hararetli tartışmalar söz konusu olmuştur. Genel kanaate göre Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa, sûfîler aleyhine metinler üreten meçhul bir Şiî âlimin Kâşifü’l-Ḥaḳ’tan sûfîlere dair müsbet ifadeleri çıkarması, metne tasavvuf düşüncesi aleyhine bir reddiye risalesi eklemesi ve yeni kitabı Şiî gelenekteki öneminden dolayı Erdebîlî’ye nispetle Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa olarak isimlendirmesiyle meydana gelmiştir. Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa yazarı, birkaç küçük ayrıntıyı hariç tutarsak yaptığı tahrifata dair neredeyse geriye hiç iz bırakmamıştır. Fakat Erdebîlî’nin hiçbir eserinde Ḥadîḳatü’ş-Şîʿa’ya atıf yapmaması ve daha da önemlisi 1060/1650 yılına kadar başta rical ve fihrist eserleri olmak üzere hiçbir Şiî âlimin onun böyle bir eserinden bahsetmemesi bu eserin Erdebîlî’ye nispetini şüpheli hale getiren önemli unsurlardı. Bunun yanında eserin Erdebîlî’ye ait olmadığını gösteren en önemli verilerden birisi de Mirzâ Mahdûm eş-Şîrâzî’nin vefatından bahsedilmesidir. İlk el kaynakların önemli bir kısmında Mirzâ Mahdûm’un vefat tarihi olarak 995/1587 yılı verilmektedir. Erdebîlî ise 993/1585 yılında vefat etmiştir. Dolayısıyla Erdebîlî’nin Mirzâ Mahdûm’un vefatından haberdar olması mümkün değildir. Bu da eserin Erdebîlî’ye ait olmadığına dair en önemli verilerden birisidir.

show abstract

The Emergence of anti-Sufism in Twelver Shīʿīsm: The List of Shīʿī Scholars' Refutations of Sufism in the Flyleaf of a Manuscript and Claims about the Attribution of Ḥadīqat al-Shīʿa

IŞILAK

2023

Hitit İlahiyat Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

show abstract

Bir 16. Yüzyıl Osmanlı Aliminin Peşinde: Zeyrekzāde Emrullāh Meḥmed Efendi ve Otobiyografik Anlatıları

Kalaycı

Tan

2021

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

Zeyrekzāde Emrullāh Meḥmed Efendi, 10./16. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış bir Osmanlı alimidir. Biyografi konulu eserlerde, kendisi ve hayatı hakkında sınırlı bilgi söz konusudur; buna karşın günümüze ulaşmış yazma haldeki eserlerinde ve bu eserlerin bazı nüshalarının kenar notlarında kendisi hakkında oldukça ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu bilgiler, sadece Zeyrekzāde'nin biyografisine değil, aynı zamanda bir parçası olduğu 10./16. yüzyıl Osmanlı ilim geleneğine de doğrudan ayna tutmaktadır. Nitekim bu yazıda Zeyrekzāde ile ilişkili olmak üzere; Taşköprīzāde Aḥmed Efendi, Şeyhülislam Ebussuʿūd Efendi ve Birgivī Meḥmed Efendi gibi dönemin çok sayıda ismi hakkında şimdiye kadar bilmediğimiz önemli bazı ayrıntılar yer almaktadır. Zeyrekzāde, Taşköprīzāde'nin öğrencisidir; Şeyhülislam Ebussuʿūd'dan icazetlidir; Birgivī ile de bir ulema meclisinde tartışmıştır. Zeyrekzāde, bu yazı sürecinde, sonraki aşamaları bilinmeyen bir yolculuğun sadece başlangıç noktası olmuştur; lakin yolculuğun başlangıcında sahip olunan Zeyrekzāde portresi sonraki aşamalara taşınmaya çalışılmamıştır. Aksine onun kim olduğu sorusu, yolculuğun her aşamasında yeniden anlam kazanacak şekilde ve sürekli devinim halinde diriliğini muhafaza etmiştir. Her varılan yerde de peşinde olunan Zeyrekzāde portresini tamamlayacak yeni unsurlarla karşılaşılmıştır. Bu durum, bir taraftan Zeyrekzāde portresinin çoğunluktaki gerçekliğinin görülebilmesini mümkün kılarken, bir taraftan da tarihsel gerçekliğin yapılan arkeolojiye bağlı olarak nasıl çoğalabilen ve genişleyebilen bir olgu olduğunu örneklemiştir.

show abstract

What Was the Sunnī Source of Al-Shahīd Al-Shānī’s Al-Bidāya: Al-Tībī’s Al- Al-Khulāsa or Al-Jurjānī’s Al-Mukhtasar?

Kuzudişli

2020

Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi

View full text Add to dashboard Cite

show abstract

scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.

Contact Info

customersupport@researchsolutions.com

10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614

Henderson, NV 89052, USA

This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.

Blog Terms and Conditions API Terms Privacy Policy Contact Cookie Preferences Do Not Sell or Share My Personal Information

Made with 💙 for researchers

Part of the Research Solutions Family.

A Safavid Bureaucrat in the Ottoman World: Mirza Makhdum Sharifi Shirazi and the Quest for Upward Mobility in the İlmiye Hierarchy / Osmanlı Dünyasında Bir Safavi Bürokratı: Mirza Mahdum Şerif-i Şirazi ve İlmiye Hiyerarşisinde Yükseliş Arayışı

Cited by 3 publications

References 0 publications

The Emergence of anti-Sufism in Twelver Shīʿīsm: The List of Shīʿī Scholars' Refutations of Sufism in the Flyleaf of a Manuscript and Claims about the Attribution of Ḥadīqat al-Shīʿa

The Emergence of anti-Sufism in Twelver Shīʿīsm: The List of Shīʿī Scholars' Refutations of Sufism in the Flyleaf of a Manuscript and Claims about the Attribution of Ḥadīqat al-Shīʿa

Bir 16. Yüzyıl Osmanlı Aliminin Peşinde: Zeyrekzāde Emrullāh Meḥmed Efendi ve Otobiyografik Anlatıları

What Was the Sunnī Source of Al-Shahīd Al-Shānī’s Al-Bidāya: Al-Tībī’s Al- Al-Khulāsa or Al-Jurjānī’s Al-Mukhtasar?

Contact Info

Product

Resources

About