Big dreams and small steps: comparative perspectives on the social movement struggle for democracy in Serbia and North Macedonia

Abstract

This paper provides a comparative analysis of social movements' characteristics and capacities to struggle against illiberal tendencies and incite political change in Serbia and North Macedonia. First, we discuss the illiberal elements of political regimes in the countries in question, Serbia and North Macedonia. Then, we provide a comprehensive overview of progressive social movements in the two countries, formed and organized as a response to different authoritarian and non-democratic tendencies. Finally, we point to some differences in their organizing, coalition-forging and issue-defining principles, which, we believe, may help to explain the relative success of social movements in North Macedonia in producing relevant political outcomes, compared to the weak political impact of social movements in Serbia. Empirical data were collected during the summer of 2018 through in-depth interviews with members of social movements in North Macedonia and Serbia.

Possibility of non-institutional political participation within the non-responsive system of Serbia: The impact of (dis)trust and internal political efficiency

“…Novije studije, međutim, ukazuju na to da se situacija u poslednjih pet godina intenzivno menja i ističu sve češće korišćenje vaninstitucionalnih kanala političke participacije poput protesta i građanske mobilizacije u okvirima novih društvenih pokreta. Poverenje građana u političke stranke intenzivno opada dok "nove" lokalne inicijative i pokreti dobijaju zamah i stiču popularnost, te se čini da je protestnih aktivnosti širom Srbije sve više (Fiket et al, 2017;Pešić, 2017;Delibašić et al 2018;Pudar Draško et al 2019).…”

“…Sli ka pasivnog i apatičnog građanstva nije iznenađujuća ako preduslove za razvoj vaninstitucionalne mobilizacije građanstva posmatramo kroz pristup strukture političke mogućnosti (Tarrow, 2005). Srbija se danas karakteriše kao iliberalna demokratija ili hibridni režim, sa čestim izborima i klijentelističkim sistemom, koji je u potpunosti pod kontrolom vladajuće stranke (Kapidžić, 2020;Kmezić & Bieber, 2017;Pudar Draško et al, 2019;Velinov et al, 2019). Problematični zakonodavni i institucionalni okvir izbora, događaji i kontroverze oko izbornih procesa (visok procenat nepravilnosti), negativne kampanje, govor mržnje, kao i lažne vesti i dezinformacije, zloupotreba javnih resursa, nejednako medijsko prisustvo vladajućih i opozicionih kandidata u medijima, kao i pritisci na glasače i zainteresovane strane u izbornom procesu detaljno su opisani u izveštajima posmatračkih misija OEBS-KLJPD 4 (Orlović i Kovačević, 2020).…”

“…Izveštaj Freedom Housea 5 za 2020. godinu Srbiju je označio kao delimično slobodnu zemlju, a V-dem izveštaj o demokratiji ukazao na značajno demokratije u Srbiji tokom protekle decenije (Maerz and Lindberg, 2021). Iako je ovaj fenomen bio prisutan tokom 1990-ih, svedoci smo njegove aktualizacije i ekstremizacije poslednjih godina (Richter & Wunsch, 2020;Pudar Draško et al, 2019;Vachudova, 2019). Autoritarni populizam prenaglašava nemoć institucija i naglašava potrebu za efikasnim posrednikom -moćnom klijentelističkom mrežom vladajuće stranke.…”

“…Istovremeno, u poslednjih pet godina pojavljuje se i jedan "novitet" političkog života Srbije, a to je uvećanje broja društvenih pokreta koji koriste metode vaninstitucionalne političke participacije. Važno je napomenuti da, iako se poslednjih nekoliko godina literatura sve više bavi fenomenom društvenih pokreta i građanskih protesta u Srbiji i regionu Zapadnog Balkana (Delibašić et al, 2018;Pudar Draško et al, 2019;Pešić & Petrović, 2020), nedostaju nam tačni podaci o tome koliko su ovi fenomeni zapravo rasprostranjeni danas. Uvid u broj protestnih aktivnosti u Srbiji od 2000. do 2017. može se naći u Dolenec et al (2020) gde se jasno vidi da nakon pada broja protesta po godini, koji se dogodio 2010. godine, trend ponovo kreće uzlaznom putanjom dostižući broj od 181 protesta u 2017. godini.…”

Political informing through social media across Europe - factors and effects

“…However, today we are witnessing the constant undermining of the informative and corrective function of media. On the one hand, governments tend to impose more or less visible control over media (Pudar et al, 2019) and this is especially evident in autocratic regimes (Heinrich & Pleines, 2018). On the other hand, media are left alone and struggling to survive in a ruthless market economy of neoliberal capitalism, which imposes commercialisation as the main overreaching principle.…”