Rak jelita grubego (RJG) stanowi poważ-ny problemem epidemiologiczny w krajach wysoko rozwiniętych zarówno ze względu na stały wzrost zachorowań, jak i niewielki odsetek 5-letnich przeżyć pacjentów. Większość przypadków RJG (ok. 70%) stanowią zachorowania sporadyczne, których etiologia pozostaje niewyjaśniona. Ryzyko rozwoju sporadycznego RJG w dużej mierze zależy od indywidualnej wrażliwości na zachorowanie, kształtowanej przez współdzia-łanie czynników genetycznych z czynnikami środowiskowymi. Obecnie uważa się, że w modulowaniu tej wraż-liwości istotną rolę wśród czynników genetycznych odgrywają polimorfizmy genów niskiej penetracji (np. geny naprawy DNA). Najważniejszym czynnikiem środowiskowym są natomiast czynniki związane z dietą (np. nadmierne spożycie kwasów tłuszczowych omega 6 oraz czerwonego mięsa czy brak w diecie dostatecznej ilości warzyw i owoców).Słowa kluczowe: rak jelita grubego (RJG), geny niskiej penetracji, polimorfizm genów, dieta.Współczesna Onkologia (2010) vol. 14; 3 (211-216) Sporadyczny rak jelita grubego -czynniki modulujące indywidualną wrażliwość na zachorowanie
Sporadic colorectal cancer -factors modulating individual susceptibility to cancerJustyna Gil, Agnieszka Stembalska, Izabela Łaczmańska, Maria Sąsiadek Katedra i Zakład Genetyki, Akademia Medyczna we Wrocławiu
Epidemiologia raka jelita grubegoRak jelita grubego (RJG) występuje głównie wśród mieszkańców uprzemysłowionych i wysoko rozwiniętych ekonomicznie krajów. Według świato-wych danych statystycznych RJG jest jednym z częściej występujących nowotworów złośliwych i zajmuje 2.-4. miejsce pod względem częstości zachorowań. Rocznie na świecie odnotowuje się ponad 875 tys. nowych przypadków RJG [1]. Dane Krajowego Rejestru Nowotworów wskazują tendencję wzrostową zarówno w odniesieniu do liczby zachorowań na RJG, jak i liczby zgonów z powodu tego nowotworu w Polsce. Szacuje się, że RJG stanowi ok. 11,3% wszystkich nowotworów u mężczyzn i 10,4% u kobiet [2]. Wczesne wykrycie zmian o charakterze przednowotworowym lub nowotworowym znamiennie wpływa na okres przeżycia pacjentów. W Polsce RJG jest diagnozowany często w wysokim stopniu zaawansowania klinicznego, w związku z czym tylko ok. 30-33% pacjentów przeżywa 5 lat [2]. Istotne znaczenie dla obniżenia odsetka śmiertelności z powodu RJG ma więc udoskonalenie metod diagnostycznych umożliwiających rozpoznanie zmian przednowotworowych lub RJG we wczesnych stadiach rozwoju.
Dziedziczny rak jelita grubegoW ok. 20-25% przypadków RJG głównym czynnikiem ryzyka jest dziedziczna predyspozycja genetyczna. Silne predyspozycje genetyczne stwierdza się w ok. 10% wszystkich RJG. Występują one jako jednogenowo uwarunkowane zespoły dziedzicznej predyspozycji do nowotworów: dziedziczny RJG niezwiązany z polipowatością, zespół polipowatości gruczolakowatej jelita grubego oraz inne rzadziej występujące zespoły.W wyżej wymienionych zespołach stwierdza się mutacje w genach kodujących białka naprawy DNA (np. mismatch repair -MMR) lub w genach supresorowych, charakteryzujące się wysoką penetracją (ba...