Dil bilimsel açıdan lakaplar: Kilis yöresi örneği

Abstract

Dil incelemelerinin önemli bir alanını oluşturan ad bilim, aynı zamanda dil-kültür ilişkisini de incelemesi bakımından disiplinler arası bir nitelik kazanmış ve antropoloji, sosloyoloji, folklor gibi birçok bilim dalı ile ortak bir çalışma sahası yakalamıştır. Ad bilim adı altında yapılan incelemeler, oldukça geniş bir literatürü kapsadığı için zamanla alt dallara ayrılmış ve kişi adları, hayvan adları, su adları, coğrafya adları gibi daha sayılabilecek pek çok araştırma alanını malzeme sahasına dahil etmiştir. Gerek ülkemizde gerekse diğer dünya ülkelerinde ad bilimin popüler birçok alanında sayısız çalışma yapılmıştır. Hatta Almanya gibi bazı Avrupa ülkelerinde ve Rusya'da özellikle yer adları ile ilgili çok ciddi bir literatür ve çalışma disiplini oluşmuştur. Türkiye'de de ad bilimle ilgili yerel ya da bölgesel düzeyde yapılmış pek çok araştırmanın varlığı söz konusudur. Ad bilimin, en az zikredilen alanları kadar önem gerektiren bir diğer çalışma alanı ise lakaplardır. Kişinin dolayısıyla mensubu olduğu toplumun özellikle sosyal yapısının ve aynı zamanda mizah yönünün anlaşılabilmesi için bu lakapların değişik yaklaşımlarla değerlendirilmesi gerekir. Ülkemizde lakaplarla ilgili bugüne kadar yapılmış kıymetli pek çok çalışma mevcutken bu çalışmaların büyük bir kısmında şeriye sicillerindeki lakaplar araştırılmıştır. Ancak toplumun konuyla ilgili bugünkü durumunu tespit eden çalışmalara da daha fazla eğilmek gerekmektedir. Söz konusu çalışma için nitel araştırma yöntemlerinden örnek durum çalışması tekniği ile Kilis merkeze bağlı ve özellikle yerli halkın yaşadığı mahallelerden lakaplar derlenmiş ve ulaşılan veriler kategorisel içerik analizi ile tasniflenmiştir. Böylece Kilis'teki lakaplar ve lakap verme ölçütleri belirlenerek yörede bu geleneğin genel eğilimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte veriler, dil malzemesi açısından da ayrıca değerlendirilmiştir.