El fragmento gallego-portugués del "Livro de Tristam". Nueva proposta cronológica y diatópica

Abstract

Resumo. Na tradición de estudo do Livro de Tristam é comunmente aceptada como cronoloxía para o fragmento galego-portugués a segunda metade ou as últimas décadas do século XIV. Nas súas coordenadas xeográficas non se foi máis aló de situar a copia do manuscrito en territorio galego (por oposición ao portugués). Centrando a atención neses dous eixos, os autores presentan neste artigo unha nova proposta cronolóxica e xeográfica apoiada en indicios de natureza lingüística, paleográfica e grafemática. Con estas novas precisións cronolóxicas adiantan a copia á primeira metade do século XIV e apuntan ao último terzo do século XIII como a época na que se realizou a tradución, do francés para o galego-portugués, do seu antecedente (moi probabelmente na corte portuguesa). As precisións xeográficas realizadas restrinxen a área xeográfica do copista á terra galega meridional de Toroño, na diocese de Tui. Palabras chave: Prosa artúrica galego-portuguesa; Livro de Tristam; dialectoloxía galega medieval; paleografía; grafemática; mecenado literario. [es] El fragmento gallego-portugués del Livro de Tristam. Nueva proposta cronológica y diatópicaResumen. En la tradición de estudio del Livro de Tristam, se acepta comúnmente como cronología para el fragmento gallego-portugués la segunda mitad o las últimas décadas del siglo XIV. En sus coordenadas geográficas no se fue más allá de situar la copia del manuscrito en territorio gallego (por oposición al portugués). Centrando la atención en estos dos ejes, los autores presentan en este artículo una nueva propuesta cronológica y geográfica respaldada por indicios de naturaleza lingüística, paleográfica y grafemática. Con estas nuevas precisiones cronológicas adelantan la copia a la primera mitad del siglo XIV y apuntan al último tercio del siglo XIII como la época en la que se realizó la traducción, del francés al gallego-portugués, de su antecedente (muy probablemente en la corte portuguesa). Las precisiones geográ-ficas realizadas restringen el área geográfica del copista a la tierra gallega meridional de Toroño, en la diócesis de Tui.

Guía para o estudo da prosa galega medieval

“…Por outra parte, discutiuse a presenza de certos arcaísmos que non se correspondían coa data de produción do manuscrito, situado por Pensado no último terzo do século XIV (Castro 1998: 10-11). Unha nova abordaxe do fragmento, do punto de vista paleográfico e escriptolingüístico, permitiu actualizar algunhas destas hipóteses no que respecta á datación da tradución e da copia, así como tamén no relativo ao contexto de produción da versión hoxe coñecida (Pichel / Varela Barreiro 2017). En primeiro lugar, confirmouse que a tradución primixenia debeu de ser realizada dentro do último terzo do século XIII (de preferencia na década dos 70), tendo en conta, entre outras cuestións, a significativa presenza do infinitivo veyr 'vir'; doutra parte, a coexistencia das formas nume e senllos axudou a localizar a copia do manuscrito nas terras transfronteirizas da diocese de Tui (Toroño e Alto Minho).…”

“…Alén dalgunhas propostas alternativas para designar o texto, como Crónica Galega dos Reinos de León e de Castela ou Crónica de León e Crónica de Castela (Monteagudo 1994(Monteagudo , 2019, a denominación tradicional da obra (Crónica Xeral Galega ou Crónica Xeral e Crónica de Castela) foi amplamente asimilada pola crítica galega a partir da edición de Lorenzo (1975-77), quen se baseou parcialmente na terminoloxía, xa superada, de Menéndez Pidal (Primera Crónica General). Estas denominacións, con todo, conviven tamén coa referencia autónoma específica a cada un dos textos compilados: tradución, versión ou versão galego(-portuguesa) da Estoria de España e da Crónica de Castilla (véxase, por exemplo, Cintra 1951;Catalán 1962López-Martínez Morás 2007;Miranda 2009Miranda , 2012Pichel / Varela Barreiro 2017).…”

“…Alén de estudos particulares sobre o mecenado ou itinerario posmedieval dunha determinada obra (exs. García-Fernández / Otero Piñeyro Maseda 2016;Pichel / Varela Barreiro 2017;, só en época moi recente se abordou de maneira global un estado da arte aplicando este enfoque (Mariño Paz 2018a). Neste sentido, a Guía pretende contribuír tamén ao avance desta liña de traballo tan necesaria para comprender a intencionalidade e a xénese, moitas veces anónima, do encargo e produción dos manuscritos representantes dunha determinada tradición textual.…”

Guía para o estudo da prosa galega medieval

“…Por outra parte, discutiuse a presenza de certos arcaísmos que non se correspondían coa data de produción do manuscrito, situado por Pensado no último terzo do século XIV (Castro 1998: 10-11). Unha nova abordaxe do fragmento, do punto de vista paleográfico e escriptolingüístico, permitiu actualizar algunhas destas hipóteses no que respecta á datación da tradución e da copia, así como tamén no relativo ao contexto de produción da versión hoxe coñecida (Pichel / Varela Barreiro 2017). En primeiro lugar, confirmouse que a tradución primixenia debeu de ser realizada dentro do último terzo do século XIII (de preferencia na década dos 70), tendo en conta, entre outras cuestións, a significativa presenza do infinitivo veyr 'vir'; doutra parte, a coexistencia das formas nume e senllos axudou a localizar a copia do manuscrito nas terras transfronteirizas da diocese de Tui (Toroño e Alto Minho).…”

Notas sobre a derivación regresiva no galego medieval

“…Partimos desta edición, e non da de 1972 en catro volumes, por ser a última revisada polo autor e na cal se corrixen varias lecturas do manuscrito.2 Con todo, nun futuro mudaremos esta edición pola contida no Corpus de Textos Antigos de Galicia (COTAGAL), tal e como indicanPichel & Varela Barreiro (2017), en que corrixen erros de lectura e ofrecen unha nova proposta cronolóxica e diatópica.3 AlmelaPérez (1999: 201) tamén inclúe un cuarto tipo de derivado regresivo, con terminación <-ø> (desliz < deslizar; perdonar < perdón), mais non o consideramos.4 Outros autores cuestionan de que forma se parte como punto de partida: do infinitivo, da P3 sing. do presente do Indicativo ou doutra?…”