Elektronik Kütüphane Hizmetlerinin Öğretim Elemanları Tarafından Benimsenmesinde Etkili Olan Faktörler: Anadolu Üniversitesi Öğretim Elemanları Üzerinde Bir Araştırma

Abstract

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan değişim ve dönüşüm, her örgüt gibi kütüphane/ bilgi-belge merkezleri üzerinde de önemli etkiler yaratmıştır. Kütüphanelerin sundukları bilgi hizmetlerinde, kâğıda dayalı sistemlerden elektronik sistemlere doğru bir geçiş yaşanmaktadır. Yapılan büyük yatırımlar karşısında, bu sistemlerin öğretim elemanlarınca benimsenmesi ve kullanımı giderek daha önemli bir hal almaktadır. Bu çalışmada elektronik kütüphane hizmetlerinin öğretim elemanları tarafından benimsenmesini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Anılan amaca ulaşabilmek için, Teknolojinin Kabulü Modeli, kuramsal bir çerçeve olarak kullanılmış ve modelin genişletilmiş biçimlerinde bulunan bazı kişisel özellikler de dikkate alınmıştır. Çalışmada Teknolojinin Kabulü Modeli kapsamında yenilikçilik, algılanan özyeterlilik ve bilgisayar endişesi gibi kişisel faktörler incelenmiştir. Çalışma Anadolu Üniversitesi’nde çalışan 426 öğretim elemanı ile gerçekleştirilmiştir. Benimseme sürecini açıklamada Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) kullanılmıştır. Çalışma bulguları Teknolojinin Kabulü Modeli’nin elektronik kütüphane hizmetlerinin benimsenmesini anlamak açısından yararlı bir kuram olduğunu ve kişisel farklılıkların (yenilikçilik, algılanan özyeterlilik ve bilgisayar endişesi) algılanan kullanım kolaylığı ve kullanışlılık aracılığıyla kullanma niyeti üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Tüm kişisel farklılıkların algılanan kullanım kolaylığı üzerinde bir etkisi bulunmaktadır. Buna ek olarak, yenilikçilik kullanıma yönelik tutum ve kullanma niyeti üzerinde doğrudan etkiye sahip çok daha kapsamlı bir kavramdır. Ortaya konan model ile öğretim elemanlarının elektronik kütüphane hizmetlerini benimsemesi (kullanımı) %47 oranında açıklanmaktadır.

Bilgi Uzmanlarının Bilgi Teknolojisi Kullanımının Teknoloji Kabul Modeli ile İncelenmesi

“…Araştırma bulgularına göre bilgi uzmanlarının da, bilgi teknolojileri kullanımının kendi iş süreçleri için faydalı olduğuna yönelik düşünceleri arttıkça sistemi kullanmak için daha fazla olumlu tutum içinde olacağı söylenebilir. Bulgular, algılanan fayda ile tutum arasında pozitif yönde anlamlı ve güçlü bir ilişki olduğunu göstermekte olup, literatürdeki araştırmalar ile (Davis vd., 1989;Ramayah, 2006;Kurulgan ve Özata, 2010;Solak, 2012;Kurulgan ve Paşaoğlu, 2013) tutarlılık göstermektedir. Öte yandan Heinrichs ve arkadaşları (2007) çalışmalarında algılanan fayda ve algılanan kullanım kolaylığının niyet üzerinde anlamlı etkisi olmadığı sonucuna ulaşmıştır.…”

“…Kullanımı zor olan sistemler, kütüphanecilerde olumsuz etki bırakacaktır. Literatürdeki araştırmalar (Davis vd., 1989;Davis, 1993;Kurulgan ve Özata, 2010;Kurulgan ve Paşaoğlu, 2013) algılanan kullanım kolaylığı ile tutum arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğunu göstermektedir. Elde edilen sonuç literatürü desteklemektedir.…”

“…Araştırma bulgularına göre bilgi uzmanlarının, sistemin kullanımından yarar sağlayacağına yönelik algısı yükseldikçe sistemi kullanma niyeti de önemli oranda artmaktadır. Bu sonuç, algılanan fayda ile niyet arasında anlamlı ilişki olduğunu gösteren kimi araştırmalarca (Davis, 1989;Hong vd., 2002;Ma vd., 2005;Kurulgan ve Özata, 2010) desteklendiği gibi bu iki değişken arasında anlamlı bir ilişki tespit edemeyen çalışmalarla (Kurulgan ve Paşaoğlu, 2013) örtüşmemiştir.…”

“…İkinci sırada ise algılanan kullanım kolaylığı değişkeni teknoloji kabulüne yönelik en büyük etken olarak bulunmuştur. Kurulgan ve Özata (2010) tarafından gerçekleştirilen araştırmada elektronik kütüphane hizmetlerinin öğretim elemanları tarafından benimsenmesine ilişkin faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada elektronik kütüphane hizmetlerinin kullanımına yönelik niyetin oluşumunda en etkin faktör olarak tutum ortaya çıkmaktadır.…”

Investigation of Consumers’ Virtual Card Use in their Online Shopping with Technology Acceptance Model

“…Teknoloji Kabul Modeli'nin bilgi teknolojileri açısından kabulü, alan yazında birçok farklı çalışmayla ele alınmıştır. Öyle ki; muhasebede bilgi teknolojisi kullanımı (Özer, Özcan ve Aktaş, 2010), internet bankacılığı kullanımı (Munoz-Leiva, Climent-Climent ve Liebana-Cabanillas, 2017;Ceylan, Genç ve Erem, 2013;Ustasüleyman ve Eyüboğlu, 2010;Lee, 2009), mobil internet kullanımı (Şıklar, Tunalı ve Gülcan, 2015), elektronik ve mobil kütüphane hizmetlerinin kullanımı (Yoon, 2016;Jeong, 2011;Kurulgan ve Özata, 2010), insan kaynakları bilgi sistemlerinin kullanımı (Aras, Özdemir ve Bayraktaroğlu, 2015), karekodların kullanımı (Kim ve Woo, 2016;Tüfekci, 2014), internet üzerinden alışveriş yapma (Wu ve Liao, 2011;Ha ve Stoel, 2009;Yılmaz ve Tümtürk, 2015;Çelik, Yılmaz ve Pazarlıoğlu, 2010;Turan, 2008), e-açık eksiltme teknolojisinin kullanımı (Gümüşsoy ve Çalışır, 2009) ile mobil uygulamaların kullanımına (Uğur ve Turan, 2016) mesnet olan birçok çalışmada bireylerin ilgili teknolojileri kullanma ve benimseme niyetleri TKM ekseninden değerlendirilmiştir. Ancak tüketicilerin online alışverişlerini güvenle yapabilmelerine imkan sağlayan bir ödeme sistemi olan sanal kartı kabul etme ve kullanma davranışını TKM ile açıklayan bir çalışmaya rastlanmamıştır.…”