„Etyczny zwrot” w polskiej historii mówionej

Abstract

WprowadzeniePodczas zjazdu Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej, które miało miejsce w Warszawie w dniach 1-2 października 2016 r., odbyło się kilkugodzinne spotkanie poświęcone zagadnieniom etycznym w oral history. Jego uczestnicy dzielili się swoimi przemyśleniami i licznymi wątpli-wościami wynikającymi z praktyki zawodowej. Jego owocem jest niniejszy tekst dotyczący prowadzenia wywiadu biograficznego i związanych z tym procesem dylematów. Jako autorzy zdajemy sobie sprawę, że zaledwie dotykamy pewnych kwestii, sygnalizując ich wagę. Stawiamy wiele pytań, na które należy znaleźć odpowiedzi i przełożyć je na konkretne rozwiązania i rekomendacje. Mamy nadzieję, że tekst stanie się impulsem do szerokiej i pogłębionej dyskusji w kręgu polskich oralistów1 reprezentujących róż-ne dyscypliny, a finałem będzie przyjęcie kodeksu etycznego oraz zestawu dobrych praktyk. Warto również podjąć trud przygotowania oferty szkoleń w zakresie prowadzenia wywiadów, ich opracowania i analizy dla osób 1 Termin ten wymyśliła i spopularyzowała Dobrochna Kałwa, która jako pierwsza w Polsce wprowadziła oral history do programu studiów w zakresie historii. a k u b G a ł ę z i o w s k i , J oa n n a U r b a n e k zainteresowanych oral history. Wierzymy, że ten "etyczny zwrot" w polskiej historii mówionej stanowić będzie kolejny element wzmacniający jej paradygmat naukowy2.Na podstawie własnych doświadczeń badawczych oraz zapisu wspomnianej dyskusji chcielibyśmy zlokalizować najbardziej palące tematy w debacie o etyce, wychodząc od wskazania zjawiska wytyczającego ramę dla naszych działań (vulnerability) oraz potrzebę refleksji nad etyką w badaniach przeszłości. Dalej przedstawiamy dwa spojrzenia na etyczne aspekty oral history. Pierwsze to perspektywa psychologiczna, porównanie problemów, z którymi stykają się badacze oral history z rozwiązaniami przyjętymi w świecie psychologów, zwłaszcza psychoterapeutów. Wychodzimy z założenia, że doświadczenie psychologa diagnosty i psychoterapeuty, któ-rego "chlebem powszednim" jest indywidualna rozmowa na intymne i trudne tematy, częstokroć archiwizowana i analizowana, może stanowić cenną inspirację dla praktyków i badaczy oral history. Podstawową różnicą obu podejść jest oczywiście cel prowadzonego wywiadu. Psycholog dąży do postawienia diagnozy i/lub udzielenia pomocy, a historyk -do wiedzy o przeszłości. Drugie spojrzenie natomiast odwołuje się do doświadczeń płynących z międzynarodowych projektów. Stosowane w nich podejście do etyki może stanowić zachętę do wprowadzenia konkretnych rozwiązań do praktyki polskich oralistów. VulnerabilityTematem ostatniego sympozjum3 organizowanego cyklicznie od przeszło dziesięciu lat przez fińską organizację skupiającą badaczy historii mówionej 2

Oral History and Biographical Method. Common Framework and Distinctions Resulting from Different Research Perspectives

“…I think, the way we deal with such formal requirements depends primarily on what kind of epistemological position we take. imagination and ethical horizon is a process that continues and leads to paying more and more attention to ethical research aspects (Gałęziowski, Urbanek 2017;Sheftel, Zembrzycki 2016). During the first meeting, which took place on October 13, 2017, three interviews with CBOW whose fathers were Germans were conducted, and a year later (November 16, 2018) three more interviews followed, but the difference was the fathers of these narrators were Soviet soldiers.…”