Evaluation of Qur’an Memorization together with Formal Education according to Stakeholders Views

Abstract

ÖzMüslüman toplumlarda hafızlık eğitimine büyük önem verilmiştir. İslam dünyasında Kur'an'ın öğrenilmesi-öğretilmesi ve bu çerçevede oluşan Kur'an ilimleri noktasında birçok eser telif edilmiş, bu eserler zamanla daru'l-kur'an ve daru'l-huffaz'ların müfredatını meydana getirmiştir. Selçuklu ve Osmanlı'da daru'l-kur'an ve daru'l-huffaz'larda devam eden hafızlık eğitimi, Cumhuriyet sonrası Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı'nın sorumluluğunda, Kur'an kurslarında varlığını sürdürmüştür. Günümüzde hafızlık eğitiminde yapılan yeni düzenlemeyle Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı İmam-Hatip Ortaokullarında örgün eğitimle birlikte hafızlık projeleri uygulanmaya başlanmıştır. Proje dâhilinde öğrencilerin okula ara vermeden hafızlıklarını tamamlamaları ve pekiştirmeleri ön görülmüştür. Bu uygulamanın yanında Diyanet İşleri Başkanlığı son yıllarda farklı hafızlık projeleri de geliştirmeye çalışmaktadır. Bunlardan birisi de İlahiyat lisans eğitimiyle birlikte hafızlık uygulamasıdır. Bu uygulama ile öğrenciler eğitimlerine ara vermeden hafızlık eğitimi alabilmektedirler. Bu araştırmada işte yukarıda sözü edilen iki uygulamanın idareci, öğretici ve öğrenci gözüyle durumunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasının paydaşların görüşleri ışığında incelenmesi, bu kapsamda verilen hafızlık eğitiminin veriler ışığında değerlendirilmesi, bu tür uygulamaların bilimsel bir bakış açısıyla geliştirilmesi açısından oldukça önemlidir. Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada veriler mülakat tekniği ile elde edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme formunun kullanıldığı çalışmada, idareci, öğretici ve öğrencilerden oluşan 26 kişilik çalışma gurubundan elde edilen verilerle ortaokul ve ilahiyat lisans eğitimiyle hafızlık uygulamasının farklı boyutlarını * Bu çalışma, "İdareci, Öğretici ve Öğrenci Görüşlerine Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi" (2019) başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir. a Yük. Lis. Öğr., Erciyes Üniversitesi,

Hafizlik Eği̇ti̇mi̇nde Bi̇li̇şsel Hazirbulunuşluk

“…Nitekim proje İmam Hatip okullarına girişte yapılan akademik sınavda derece elde eden birçok öğrencinin hafızlığını tamamlayamadığı bilinmektedir. Ortaokul düzeyinde hafızlık projesine yönelik öğrenci seçiminde Kur'an okuma bilgi ve becerisinin yeterince hesaba katılmaması (Uğur, 2019;Göksün, 2022) okulları farklı uygulamalara iterken velileri de güçlü biçimde akademik kaygılara yöneltmektedir. Oysa salt akademik başarıyı yoklayan testlerin hafızlık eğitimi için gerekli bilişsel örüntüyü yoklamada ne derece etkili olduğu tartışmalıdır.…”

“…Hafızlık öncesi dönemlerden itibaren gelişen ilgileri izlemek, eğer varsa hafızlığa dönük ilgilerin kaynağını ve gücünü tanımak, bu tür ilgileri hafızlığa hazırlık eğitiminde yönetmek, motivasyonu diri tutmak ve uzun soluklu hale getirebilmek için önemlidir. Özellikle hazırlık eğitimi boyunca yeterli oryantasyon çalışması yapmamak, öğrencilere düzensiz ya da tutarsız yönergeler vermek, öğrencilerin gelişimini aşacak biçimde üst düzey beklentilere girmek, öğrencilerin ilgi, ön öğrenme, hazırbulunuşluk ve çalışma alışkanlıklarına özgü öğrenme koşulları oluşturmamak, arkadaş-öğretici-veli ilişkilerini yapılandırmamak, kazandırılması gereken bilgi ve becerileri belli bir sistematik olmadan sunmak, yeterli ve temel düzeyde okuma bilgi ve becerisi kazandırmamak, ezber yapılan ortamları motivasyon artıracak biçimde (özellikle zengin sosyokültürel faaliyetlere imkan verecek biçimde) düzenlememek, aşırı ödül veya ceza vermek, sosyokültürel çevre koşullarına duyarsız davranmak, öğreticilerin öngörülemeyen şekillerde ve aniden değiş(tiril)mesi gibi birçok husus öğrencinin ilgi ve motivasyonunu zayıflatmaktadır (Algur, 2019;Coştu, 2017;Güneyin, 2019;Uğur, 2019;Özdemir & Çaylı, 2021). Ayrıca hazırlık eğitimini ev ve yurt ortamlarında geçirme durumuna göre ilgi ve motivasyon durumları değişebilmektedir (Osmanoğlu & Göksun, 2019).…”

“…Bu tür ödevleri takipte ailelerin Kur'an okuma yetkinliğinin ne derece hesaba katıldığı ise ayrı bir problem alanıdır. Hazırlık eğitiminde kullanılan elifbaların, tecvit metinlerinin öğrencilerin kendi kendilerine çalışabilecekleri etkinlik örneği ve aktiviteleri yeterince içermemesi, farklı kaynaklar arasında bulunan yetersiz zaman zaman çelişkili bilgiler, öğreticilerin kaynaklardan yararlanma biçimleri arasında oluşan farklılaşmalar hazırlık eğitiminde edinilmesi gereken önkoşul yeterlikleri sınırlandırmaktadır (Göksün, 2022;Kuloğlu, 2018;Uğur, 2019). Bu tür farklılaşma ve kişisel yaklaşım biçimleri söz konusu materyallerden hareketle oluşması beklenen yeterlikler bağlamında öğrenciler arasında farklı hazırbulunuşluk düzeylerinin oluşmasına yol açabilir.…”

“…araçların aktif olduğu yerlerde ezber yapmaya çalışma, dağınık çalışma masası vb. ), kontrolsüz biçimde kullanılan elektronik cihazlar ve buna bağlı yanlış alışkanlıklar, düzensiz çalışma saatleri (Örneğin geç saatlerde ezber yapma), düzensiz ve sıkça ara vermeler ya da çok uzun ders saatleri, zaman zaman düzensiz biçimde değişen ders, etüt ve dinlenme saatleri, önceden planlanıp zamanında duyurulmamış sosyal kültürel faaliyetler daha sonrası için birçok yanlış alışkanlığın kökleşmesine yol açmaktadır (Göksün, 2022;Osmanoğlu & Arslan, 2019;Uğur, 2019).…”

“…Bunlar arasında, hafızlık eğitiminin üniversite lisans düzeyinde, özellikle yüksek din öğretimi sürecine eklemlenerek yeni bir form kazandığı görülmektedir (Kaya & Gürel, 2019). Son yıllarda daha güçlü bir gelişim çizgisi olarak, ortaokul düzeyinde, örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulaması da yaygınlık kazanmaya başlamıştır (Uğur, 2019;Güneş, 2020). Bu uygulamada öğrenciler örgün eğitim yaşamlarına ara vermeden hafızlıklarını tamamlamaya çalışmaktadır.…”