Halk Egemenliği ve Milli Egemenlik Teorileri Bağlamında Anayasacılık

Abstract

ÖzBu makale, anayasacılığa egemenlik teorileri bağlamında yeni bir bakış açısı getirmeyi amaçlamaktadır. Anayasacılık, iktidarın sınırlandırılmasını amaçlayan bir anlayışa dayanmaktadır. Ancak bu sınırlandırma devletin kendi içinde olmalıdır. Anayasacılık, dışarıdan bir müdahaleyle gelen sınırlandırmayı içermemektedir. İlk olarak egemenliğin kaynağını tanrıda gören teokratik egemenlik teorileri, hiçbir şekilde anayasacılıkla bağdaşmamaktadır. Aslında egemenliğin kaynağı ne kadar geniş bir tabana yayılırsa egemenliği kullanan iktidar da o kadar çok sınırlandırılır. Bu bakımdan anayasacılık, geçmiş ve geleceği de kapsayan millet kavramına dayanan milli egemenlik teorisiyle sıkı bir ilişki içindedir. Milli egemenlik teorisine göre egemenliğin kaynağı ile onu kullanan iktidar birbirinden oldukça uzaklaşmakta ve anayasacılığın amacı olan iktidarın sınırlandırılması düşüncesi sağlıklı bir şekilde ortaya konulmaktadır. Günümüz demokrasilerinde anayasacılığın amacı, halkın çoğunluğunun iktidarını sınırlandırmak ve bireylerin haklarını çoğunluğa karşı güvenceye almak şeklinde okunabilir. Bu bakımdan somut bireylerin toplamından oluşan halka dayanan ve halkın çoğunluğunun genel iradesini en üstün sayan halk egemenliği teorisi, anayasacılık düşüncesiyle bağdaşmamaktadır.

Anayasalcilik Paradoksu

“…Oysaki "keyfî yönetimin antitezi" olarak anayasalcılık 21 , negatif yönlerine rağmen demokrasiyi var eden özerklik, eşitlik ve temel hak ve özgürlükler gibi ilke ve değerleri garanti altına alması dolayısıyla demokrasinin kendi kendini tahrip edebilme potansiyelinin önünde bir engeldir. Bu itibarla anayasalcılık kimi yazarlara göre demokrasiyi tahkim eder bir nitelik arz etmektedir 22 .…”

“…Klasik egemenlik teorisinin fikir babası olan Jean Bodin'e göre egemenlik: mutlak, sürekli ve devredilmez bir fenomendir 31 . En üstün ve mutlak olan emretme gücüne gönderme yapan bu kavramın somutlaşmış hali ise siyasi iktidar olarak adlandırılmaktadır 32 .…”

“…Ancak Sieyes'e göre anayasa yalnızca siyasi iktidara, hükûmete ya da anayasa ile kurulan heyetlere ilişkindir; "millet bir anayasaya bağlı değildir; bağlı tutulamaz ve bağlı tutulmamalıdır da" 36 . Dolayısıyla millî egemenlik düşüncesi anayasalcılıkla ve iktidarın sınırlanması düşüncesiyle uyum içerisindedir 37 . Başka bir ifadeyle, soyut bir kişilik olarak millet temsilciler aracılığıyla temsil olunur ve temsilciler anayasayla sınırlanmıştır.…”

“…Soyut bir kişilik olarak millet halihazırda yaşayan bireylerin toplamından ibaret olmadığına göre, halihazırda yaşayan halk çoğunluğunun iradesi milletin iradesini yansıtmayabilir. Bunun içindir ki, bu çoğunluğun (temsilcilerinin ve kurumların) frenlenmesi zaruret teşkil etmektedir 39 .…”

“…Halk egemenliği ise egemenliğin yaşayan kişilerin her birine ait olduğu düşüncesine dayanır. Buna göre iktidarın ilkesi/kaynağı (auctoritas) ile bu egemenliğin kullanımı (potestas) "somut olarak belli bir zamanda millî topluluğu meydana getiren vatandaşlar kitlesine," 40 yani halka aittir 41 . Somut ve yaşayan kişilerden müteşekkil halkın çoğunluğunun iradesi en üstün iradedir.…”