Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi

Abstract

Özet: Modern sağlık anlayışının bireylere yüklediği sağlık sorumluluğu beraberinde, herkesin yeterli düzeyde sağlık konusunda bilgi düzeyine, farkındalığa ve doğru tutum ve davranış geliştirme yetisine sahip olmasını gerektirir. Bu nedenle günümüzde sağlık okuryazarlığı kavramı önem kazanmaya başlamıştır. Gelecek yıllarda sağlık ekibinin bir üyesi olarak hizmet vermeleri beklenen hemşirelik öğrencilerinin, sağlık okuryazarlık düzeylerinin ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi önemlidir. Bu çalışmayla hemşirelik öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada kesitsel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Sivas ilinde bir üniversitenin Sağlık Yüksekokulu'nda öğrenim gören 670 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada örneklem hesabına gidilmemiş, araştırmaya katılmayı kabul eden ve anket formlarını tam dolduran tüm öğrenciler (381) araştırmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde sayı-yüzdelik dağılım, Independent Sample T Test, ANOVA ve pearson korelasyon testleri kullanılmıştır. Öğrencilerin sağlık okuryazarlığı puan ortalamaları yüksek (107.3±15.1), sağlıklı yaşam biçimi davranışları puan ortalamaları orta düzeyde (141.3±23.3) bulunmuştur. Birinci ve dördüncü sınıflar arasında sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu saptanmıştır (p˂0.05). Ayrıca sağlık okuryazarlığı ile cinsiyet, sağlık güvencesi, ekonomik durum, not ortalaması, sigara kullanma durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p˂0.05). Diğer taraftan sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının sınıf dışında hiçbir sosyo-demografik parametre ile anlamlı bir ilişkisi tespit edilmemiştir. Öğrencilerin aldıkları hemşirelik eğitimi ile sağlık okuryazarlık düzeyinin arttığı ve beraberinde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının (r:0.238) geliştiği söylenebilir.

Examination of The Relationship Between Healthism And Health Literacy In Nursing Students During The COVID-19 Process

“…Tanıtıcı Özellikler Formu: Hemşirelik öğrencilerinin sosyo-demografik, öğrenim süreçlerine ilişkin bilgiler ve COVID-19 pandemisi ile ilgili soruların yer aldığı 38 sorudan oluşan bir formdur. (2,3,(12)(13)(14)(15) Sağlıklı Olma Kültürü (Healtism) Ölçeği: Alfrey ve ark. tarafından 2019 yılında (16) sağlıkçılığa yönelik tutumların belirlenmesi amacıyla geliştirilen orijinal ölçeğin, 2021 yılında Uğraş ve ark.…”

“…olarak orta düzeyde bulunmuştur. (15,18,19) Pandemi sürecinde hemşirelik öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelendiği bir çalışmada bu davranışlar orta düzeyde bulunurken (20) bazı çalışmalarda COVID-19 sürecinde sağlıklı yaşam farkındalıklarının arttığı bulunmuştur. (21,22) Pandemi sürecinde hükümetler, kısa bir süre içinde; sağlığı koruyucu davranışlar, önleyici tedbirler, tedavi seçenekleri, gösterge tablosu istatistikleri, en son bilimsel görüşler gibi konuların yer aldığı COVID-19 hakkında çok sayıda web tabanlı sağlıkla ilgili bilgileri kullanıma sunmuş ve bunlara ulaşım ücretsiz olmuştur.…”

“…Pandemi öncesinde yapılan çalışmalar incelendiğinde; öğrencilerin sağlık okuryazarlık düzeyi bazılarında "orta düzeyde" (5) diğer çalışmada ise "düşük düzeyde" (23) bir çalışmada ise "yüksek düzeyde" olduğu saptanmıştır. (15) Pandemi sürecinde yapılan çalışmalar incelendiğinde ise; hemşirelik öğrencileri sağlık okuryazarlık düzeylerini bazı çalışmalarda "yüksek/yeterli düzeyde" (1,8,20,24) ve diğer bir çalışmada ise "düşük düzeyde" (9) algıladığı bulunmuştur. Çalışma sonuçlarından da anlaşılacağı üzere pandemi öncesi "çoğunlukla orta düzeyde" iken pandemi sonrası çoğunlukla "yüksek düzeyde" olduğu görülmektedir.…”

“…Bu araştırmada; 4. sınıfta eğitim gören öğrencilerin alt sınıfta eğitim görenlerden sağlık okuryazarlık düzeylerinin istatiksel olarak anlamlı seviyede daha yüksek olduğu saptanmıştır, COVID-19 öncesi yapılan çalışmalarda; hemşirelik 4. sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlık puan ortalamalarının anlamlı daha yüksek düzeyde olduğu belirtilmiştir. (15,23) Buna karşın başka bir çalışmada; son sınıf hemşirelik öğrencilerinin çoğunluğunun (%68.8) düşük sağlık okuryazarlığa sahip olduğu belirtilmiştir. (29) COVID-19 sürecinde yapılan çalışmalar incelendiğinde; bir çalışmada istatiksel olarak anlamlı olmasada hemşirelik 3. sınıf öğrencilerinin en yüksek sağlık okuryazarlık düzeyine sahip olduğu (24) diğer bir çalışmada ise son sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin daha yüksek olduğu belirtilmiştir.…”

“…COVID-19 öncesi yapılan çalışmada; alkol kullanan öğrencilerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin daha düşük olduğu ve bu düşüklüğün anlamlı olmadığı saptanmıştır. (15) COVID-19 sürecinde yapılan çalışmalar incelendiğinde yapılan çalışmada; alkol kullanımındaki değişiklik incelenmiş; alkol kullananların çoğunlukta olduğu ve alkol tüketiminde değişiklik olmadığı belirtilmiştir. (31) Bireyin sağlığı üzerinde etkili olan beslenme alışkanlığı, fiziksel aktivite yapma düzeyi, sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı gibi alışkanlıkların, birey tarafından algılanmasına, yorumlanmasına ve uygulanmasına yönelik bireysel çabalar, sağlık okuryazarlık düzeyi ile ilişkilidir.…”