İnformasi̇ya Təhlükəsi̇zli̇yi̇ Üzrə Beynəlxalq Koali̇si̇ya Modeli̇

Abstract

İNFORMASİYA TƏHLÜKƏSİZLİYİ ÜZRƏ BEYNƏLXALQ KOALİSİYA MODELİQarşılıqlı əlaqəli və qarşılıqlı asılı dünyada informasiya təhlükəsizliyinin etibarlı təmin edilməsi dövlətlərin sıx əməkdaşlığını tələb edir. Lakin bu sahədə dövlətlərin səmərəli əməkdaşlıq etmələri üçün bir sıra maneələr mövcuddur, ilk növbədə, bu məsələdə dövlətlərin strateji maraqları nəzərə alınmalıdır. Bu olduqca çətin məsələdir və informasiya təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın və tənzimləmənin yalnız məhdud formaları məlumdur. Məqalədə informasiya təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq koalisiyaların formalaşdırılması üçün model təklif edilir.Açar sözlər: informasiya təhlükəsizliyi, beynəlxalq koalisiya, koalisiyanın formalaşdırılması, kooperativ oyunlar, koalisiyanın dayanıqlılığı. Girişİnternet böyük imkanlar təqdim edən güclü alətdir və son bir neçə onillikdə onun geniş istifadəsi sayəsində insanları, təşkilatları və dövlətləri birləşdirən, onları bir-birindən qarşılıqlı asılı edən qlobal kiberfəza formalaşmışdır. Real həyatda mövcud olan mənfi elementlər kiberfəzaya proyeksiyalanır və spamlar, viruslar, fərdi məlumatların ələ keçirilməsi, kibercinayətkarlıq, kiberterrorizm, kibermüharibə kimi təhdidlər yaranır.Kiberfəzada sərhədlər və məhdudiyyətlər yoxdur, hər hansı kibertəhdid istənilən ölkədə baş verə, qısa müddət ərzində bir neçə ölkəyə yayıla və böyük maddi və mənəvi ziyan vura bilər. Buna görə də kiberfəzanın istifadəsi zamanı təhlükəsizliyin təmin edilməsi və inamın yüksəldilməsi dünya ölkələri üçün ən aktual məsələlərdən birinə çevrilir. Bu məsələnin həlli üçün dövlətlər arasında beynəlxalq koordinasiya olduqca vacib əhəmiyyət daşıyır.[1]-də müasir informasiya təhlükəsizliyi təhdidlərinin qarşısının alınması üçün dünya ölkələrinin səylərinin birləşdirilməsinin, yeni strateji yanaşmanın formalaşdırılmasının zəruriliyi vurğulanır.Kiberfəzada hücumlar hədəfdən çox uzaq məsafədən, bir çox halda bu sahədə qanunvericiliyi zəif olan ölkələrdən edilə bilər. Sürətli kommunikasiya imkanları hücuma məruz qalan tərəfin özünü müdafiə etməsi üçün çox az vaxt verir. Yaxşı halda, dövlətlər və təşkilatlar hücuma məruz qaldıqlarını anlayır, ən pis halda isə, kritik sistemlərinin ələ keçirildiyini belə bilmirlər [2].Yuxarıda qeyd olunan məsələlərdən aydın olur ki, hər hansı ölkədə informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün beynəlxalq əməkdaşlıq həyati vacib əhəmiyyət daşıyır. Çünki hamı bir kiberfəzadan asılıdır və bir ölkədə olan kibertəhlükəsizlik boşluqları digər ölkələrə təsir edə bilər. Belə şəraitdə informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, adətən, koalisiya tələb edir, ayrılıqda götürülmüş istənilən ölkə bu sahədə öz məqsədlərinə tam çata bilmir və bu məsələni həll etmək üçün digər ölkələrlə kooperasiya etməyə məcburdur [3]. Beynəlxalq əməkdaşlıq qanunvericilik tədbirləri, kibercinayətkarlıqla mübarizə, insidentlərin cavablandırılması, elmi tədqiqatlar, aparat və proqram təminatının sertifikatlaşdırılması kimi sahələri əhatə edə bilər [4]. İnformasiya təhlükəsizliyi sahəsində qlobal miqyasda əməkdaşlığa misal IMPACT (ing. Inte...

Elektron mühitdə pasiyentlərin fərdi məlumatlarının mühafizəsinin aktual problemləri

“…Hal-hazırda tibbi şəbəkələrdə həkimlərə müraciətlər zamanı nəinki pasiyentlərin fərdi məlumatları, hətta onların sorğularını cavablandıran həkimlərin verdiyi məsləhət, təyin etdiyi diaqnoz, müalicə üsulu və s. də şəbəkələrdə hər kəsə açıq və əlyetən olur. Bu da onların fərdi, sağlamlıq vəziyyəti ilə bağlı məlumatlarının konfidensiallığı üçün təhlükə yaradır [9].…”