Kullanıcı ve Sözlük İlişkisi

Abstract

İnsanların sözlüğe ihtiyaç duyup sözlük hazırladıkları ve kullandıkları çağlardan bugüne sözlükler, dört temel evre geçirmiştir. Bunlar şöyle sıralanabilir: "Tablet sözlükler" (tablet=stone dictionary: İlk Çağ sözlükleri), "basılı olmayan sözlükler" (non-print dictionary: sözlü sözlükler), "basılı (geleneksel) sözlükler" (in book=print dictionary: yazılı sözlükler), "elektronik sözlükler" (electronic dictionary: elektronik=dijitalbilgi/İnternet çağı sözlükler). Bu evrelere bağlı olarak sözlüklere ilişkin bütün ögeler zaman içinde değişmiştir. Basılı sözlüklerden e-sözlüklere geçilen bu zaman diliminde, birçok değişim arasında, özellikle sözlük kullanıcısı edilgen durumdan etken duruma geçmiştir. Söz konusu değişim sonucu yeniden şekillenen kullanıcı-sözlük ilişkisinin temel kavramlardan yola çıkılarak tek dilli genel sözlükler üzerinden irdelenmesi ve kimi sorunlara dikkat çekilmesi gerekmektedir. Anahtar sözcükler: Sözlükbilimi, sözlük, sözlük hazırlayıcısı, sözlük kullanıcısı, sözlük kullanımı S özlükler, hazırlanma ve kullanım süreçleri dolayısıyla hazırlayıcı ve kullanıcılarla sürekli bir ilişki içerisindedir. Bu nedenle sözlükler, hazırlayıcı ve kullanıcılardan bağımsız olarak değerlendirilemez. * Bu makale, 4-5 Eylül 2015 tarihinde "İç Anadolu Dilcileri Sürekli Çalıştayı-II"de sunulmuş bildirinin yeniden düzenlenmiş hâlidir.

Türkçenin genel sözlüklerinin parçacıl yapısı üzerine bir değerlendirme

“…Sözlük eleştirileri, sözlüğün bu eksikliklerini ortaya çıkarma, onları gidermenin yollarını gösterme işidir. Sözlükbilimsel araştırmalarının temel amacı, kullanıcı dostu gelişmiş sözlükler hazırlamak ve/veya bunların hazırlanmasına yardımcı olacak bilgileri sağlamaktır (Boz, 2015). Bu bağlamda bulgular kısmında ayrıntılı olarak verilen Türkçe Sözlük ve MBTS'ye ait parçacıl yapıdaki eksikliklerin sayısal dökümü şu şekildedir: Bu tabloya göre yirmisekiz maddenin parçacıl yapısı düzenlenirken bir genel sözlükte en az 237 sözlüksel girdi olmalıdır.…”

Türkçe Sözlük’teki̇ Bi̇çi̇m Bi̇li̇m Teri̇mleri̇ne Sözlük Bi̇li̇msel Bi̇r Bakiş

“…(Trap-Jessen, 2013: 37) Atkins ve Rundell'ın (2008) güvenilir sözlük kavramı çerçevesinde ön plana çıkardıkları editöryel süreçlerden farklı olarak Boz (2015: 51), sözlük bilimi araştırmalarının da (sözlük eleştirilerinin) kullanıcı odaklı sözlüklerin hazırlanmasına yardımcı olabileceğini ifade etmektedir. Diğer taraftan Boz (2015) sözlükçülerin, kullanıcıların ihtiyaçlarını göz önüne alarak sözlükleri düzenli olarak güncellemeleri gerektiğini de vurgulamaktadır. Bu bağlamda, hedef kitle açısından dikkate alındığında sözlükler hem uzman hem de uzman olmayan genel kullanıcılar için bilgi sağlamalarından ötürü kullanıcı profili ve hedef kitle oldukça önem arz etmektedir (Girişen, 2020: 58).…”