Osmanli Devleti̇’nde Yöneti̇ci̇ Sinifin Hayirseverli̇ği̇: Ümera Ve Ulema Vakiflari Üzeri̇ne Bazi Düşünceler

Abstract

Ahmet KÖÇ1 *Öz: Osmanlı Devleti'nde yönetici/askeri sınıfı oluşturan ümera ve ulema, sahip oldukları idari ve mali imkanlar bakımından reaya sınıfından ayrılmıştır. Yönetici sınıfı oluşturan bu iki grubun, kontrolleri altında bulunan mali imkanları nasıl kullandıkları sorusu, Osmanlı hayırseverliğinin kökenleri hakkında bilgi vermektedir. Vakıf kurucuları olarak bu iki sınıf mensuplarının potansiyelleri değerlendirildiğinde, önemli sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Zira Osmanlı Devleti, Yakındoğu-İslam geleneklerine göre şekillendiği için toplum yararına çalışan vakıfları da çoğunlukla bu grup mensupları tesis etmişlerdir. Yönetim kademesinde bulunan Osmanlı ümera ve uleması, padişahlar tarafından çeşitli ayrıcalıklarla ödüllendirilmişler ve elde ettikleri ayrıcalıkları vakıflar kurarak toplum yararı için kullanmışlardır. Osmanlı yönetici sınıfı mensuplarının sahip oldukları menkul ve gayrimenkulleri oluşturdukları vakıflara yönlendirmeleri, yönetici sınıfı ile yönetilenler arasındaki bağı kuvvetlendirmiştir. Çalışmada askeri sınıfı oluşturan ümera ve ulemanın statülerinin farklılığına rağmen vakıf kurma konusunda ortaya koydukları benzerlikler ve farklılıklardan bahsedilecektir. Bu çalışmada Osmanlı hayırseverliğine yönetici sınıfın yaptığı katkı, kronolojik yatay yaklaşım tarzıyla ele alınacaktır.

The Jurisdiction of Bergos According to the Awarid Register Dated 1712

“…ile Osmanlı, Rumeli'de devlet adamlarına araziler tahsis ederek, ganimetler dağıtarak bunların gelirlerini arttırma yoluna gitmiştir. Feth edilip sultana veya devlete ait olması gereken topraklar ülke içinde refahı arttırmak için büyük kısmı fakirlere ve yolculara hizmet eden vakıflara tesis edilmiştir 51. Öyle ki XVI.…”