Problem zmiany językowej a normalizacja i kodyfikacja polszczyzny

Abstract

Artykuł dotyczy relacji zachodzących między zmianami językowymi a procesami normalizacji i kodyfikacji. Normalizacja jest tutaj rozumiana jako proces naturalny, przebiegający na skutek przeobrażeń w uzusie, w którym jeden z rywalizujących wariantów językowych zdobywa przewagę i wypiera zazwyczaj wariant starszy. Natomiast kodyfikacja jest zjawiskiem zewnętrznym, sterowanym przez specjalistów — językoznawców, którzy arbitralnie wyznaczają obowiązującą w języku normę. Kodyfikacja przeprowadzana jest zazwyczaj w powiązaniu ze zmianami w uzusie, staje się wówczas potwierdzeniem procesu normalizacji. Zdarza się jednak, że językoznawcy preferują pewne formy wbrew powszechnym użyciom bądź też nie nadążają za zmianami, w związku z czym skodyfikowana norma wzorcowa w pewnych aspektach odbiega znacznie od uzusu. W historii polszczyzny wyraźną cezurę stanowi XIX w. Przed tym okresem normalizacja przebiegała w sposób naturalny, bez ingerencji lingwistów, dlatego przeobrażenia systemu językowego były w tym czasie znaczące. Od XIX w. każda zmiana podlegała już ocenie specjalistów, w związku z czym pewne naturalne procesy językowe zostały wyhamowane. Na skutek rozwoju językoznawstwa i zwiększenia roli lingwistów w życiu społecznym w XX w. rola czynników kodyfikacyjnych znacznie wzrosła, chociaż wielu lingwistów przyjęło i zachowuje po dziś dzień postawę asekuracyjną wobec obserwowanych zmian.

Ortoepie západoslovanských jazyků (češtiny, slovenštiny a polštiny)

“…Normativní myšlení začalo hrát důležitou roli v popisu polštiny teprve v 19. století. (Siuciak, 2020, s. 11, cit. dle Bajerowa, 1977 Jespersena Najlepsza wymowa.…”

Ortoepia západoslovanských jazykov (češtiny, slovenčiny a poľštiny)

“…Normatívne myslenie začalo zohrávať dôležitú úlohu v opisoch poľského jazyka až v 19. storočí (Siuciak, 2020, s. 11 In Bajerowa, 1977, pričom snahy o usporiadanie a systematizáciu poľského jazyka sa zintenzívnili po získaní nezávislosti. Ako tvrdí Siuciak (2020, s. 13), vyplynulo to z potreby znížiť regionálne rozdiely medzi územiami, ktoré boli dlhé obdobia súčasťou iných štátnych celkov, a týkalo sa to najmä pravopisu.…”

Orthoepy of West Slavonic Languages (Czech, Slovak and Polish)

“…Attempts at norm started to play an important role in descriptions of the Polish language only in the 19 th century (Bajerowa, 1977, in Siuciak, 2020, the efforts to organize and systematize Polish language intensified after the Polish independence. According to Siuciak (2020, p. 13),…”