Sociale gemengdheid in de openbare stedelijke ontwikkeling te Brussel: project of politiek taalgebruik?

Abstract

Ce document est un fac-similé de l'édition imprimée.Licence CC BY Nummer 65, 25 Februari 2013. ISSN 2031 Het concept 'sociale gemengdheid' maakte weer opgang in het midden van de jaren 1990 en kreeg in het begin van de jaren 2000 concreet gestalte in het beleid tot "versterking van de sociale cohesie". Sindsdien is het concept het parool geworden van de openbare stedelijke ontwikkeling in Brussel, zoals overal in Europa het geval is. Enerzijds schetst deze bijdrage de politieke en ideologische context van de sociale gemengdheid en anderzijds tracht ze aan te tonen wat in het geval van Brussel concreet verstaan wordt onder het project voor sociale gemengdheid -de plannen, de instrumenten en wat niet gezegd wordt -en waar het echt om gaat in dit beleid voor stedelijke ontwikkeling. [Godard, 1998] al koesterden voor de stad als een plaats waar de verschillende sociale groepen harmonieus samenleven. Welke sociale en politieke transformaties hebben de belangstelling voor de sociale gemengdheid in de « achterstandswijken » weer aangewakkerd? Wat leert ons dat over de hedendaagse opvattingen en waarden? Welke rol speelt die hernieuwde belangstelling in de Brusselse stedelijke ontwikkeling in het bijzonder? Deze vragen worden in dit artikel beantwoord op basis van een semantische analyse van documenten 1 , waarbij de voorwaarden en betekenissen van wat intussen een echte hedendaagse ideologie vormt, worden toegelicht. Men vindt deze ideologie terug in diverse sectoren van het maatschappelijk leven, onder meer in het corpus van de geanalyseerde teksten die handelen over de stedelijke ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) tijdens de laatste twee decennia. Het corpus is samengesteld uit de belangrijkste uitingen van het politiek discours over sociale gemengdheid: programma's voor stedelijke ontwikkeling 2 , (wetgevende en zelflegitimerende) teksten over de instrumenten tot uitvoering van het beleid in kwestie 3 en verklaringen van de belangrijkste voorstanders 4 van sociale menging. Emmanuelle Lenel is assistente sociologie aan de Een nieuw model voor sociale actie2. Sociale gemengdheid als nieuw parool is niet typisch voor het Gewest, maar in het BHG wordt het rondgebazuind in een specifieke stedelijke en politieke context waardoor het begrip er in zekere mate een eigen inkleuring krijgt. De belangrijke plaats die sociale gemengdheid inneemt in het discours over de stad en over de acties die er moeten worden gevoerd, wordt grotendeels verklaard door de opkomst van een nieuw model voor sociale actie, dat overal in WestEuropa opgang maakt. Het nieuwe model hangt zelf samen met een nieuwe kijk op de « sociale kwestie » 5 . Van de strijd tegen armoede naar de strijd tegen uitsluiting3. Volgens verschillende observatoren [Rosanvallon, 1995 ;Castel, 1995] diende de ontwikkeling van de welzijnsstaat in de 20 e eeuw om de disfuncties van de industriële samenleving weg te werken. Vanaf de Golden Sixties doen de gunstige economische conjunctuur en het Fordistisch model de illusie ontstaan dat er een definitieve ...

Huisvesting in Brussel: diagnose en uitdagingen

“…In het algemeen is het productievolume hoog in de centrumwijken en de wijken van de eerste kroon (met uitzondering van de kantoorwijken ten oosten van de Vijfhoek) en in een reeks gebieden die meer buiten het centrum aan weerszijden van de oude steenwegen liggen. De aanhoudende vastgoeddynamiek in de centrumwijken getuigt van een residentiële (weder)toeeigening, die tegelijk het gevolg is van de aantrekkingskracht die de centrumwijken uitoefenen op een groot aantal kleine gezinnen die actief zijn op de huurmarkt [Van Criekingen, 2013], van een overheidsbeleid dat in het kader van een "herwaarderingsbeleid" op die wijken focust [Noël, 2009;Lenel, 2013], maar ook van de aanwezigheid van investeerders die de meerwaarden op de gronden en onroerende goederen in die lange tijd verwaarloosde wijken benutten.…”

“…De stedelijke ontwikkeling, meer bepaald op de schaal van de wijken, is in dat opzicht een invalshoek geworden om het sociale vraagstuk aan te pakken. In de strijd tegen de sociospatiale ongelijkheden wordt het principe van de sociale mix beschouwd als een goede oplossing, omdat het cohesie zou bevorderen en de banden zou aanhalen of herstellen [Lenel, 2013].…”

Migratiebewegingen en dynamische processen in de Brusselse wijken

“…Dat komt tegelijkertijd tot uiting in de uitstroom van gezinnen die stijgen op de sociale ladder, en van kansarme gezinnen die onder druk komen te staan van de lokale gentrificatieprocessen of die gewoonweg kiezen voor woningen van minder goede kwaliteit in andere, "betere" delen van de stad. Omgekeerd kunnen sociaal bevoordeelde jonge gezinnen of jongeren die een moeilijke periode doormaken, zich -vaak voor beperkte tijd -vestigen in die arme wijken en minder betalen voor huisvesting dan elders en tegelijk vlot toegang hebben tot de diensten van de stad [Lenel, 2013].…”