Torun Bakım Faaliyetinin Bakım Sağlayıcı Büyükannelerin Sağlık Durumları Üzerindeki Etkisi

Abstract

Aile içinde yaşlılar için en yaygın sosyal rollerden biri olan büyük ebeveynlik, torunun dünyaya gelmesiyle kazanılan sosyal bir statüdür. Büyük ebeveynler aile içinde genel olarak ailenin devamlılığının sembolü, aile tarihçisi, danışman, rol model, besleyici, aile bekçisi, değer aktarımcısı, ebeveyn ile torun arasındaki hakem ve kişiliğin inşasında katkı sağlayıcı birey olarak konumlanırlar. Ancak 1970'lerden itibaren artan boşanma oranları, tek ebeveynli aile görünümleri ve kadın istihdamı gibi dönüşümler, büyük ebeveynliği giderek çocuk bakım sorumluluğunu içeren bir rol haline dönüştürmektedir. Bakım ihtiyacına cevap vermek yoluyla tekrar verimli üyeler haline gelmek, torun bakım faaliyetini içeren büyük ebeveynliğin mutluluk çağrışımları olan bir rol olduğuna işaret etmektedir. Diğer yandan bu rol, büyük ebeveynler için pek çok yükümlülüğü de beraberinde getirmektedir. Üstelik büyük ebeveynlik yaşlılıkla bağlantılı bir kavramdır ve bu durum, kişinin kronolojik yaşı veya dinçliği, canlılığı ne olursa olsun strese girmesine neden olabilmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada, torun bakım sorumluluğunu üstlenen büyük ebeveynlerin sağlık durumlarının bakım sürecinden nasıl etkilendiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, Antalya İlinde yaşayan ve torunlarına bakım sağlayan büyükannelerle yapılan derinlemesine görüşmelerden elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler çözümlendiğinde daha çok anne ve aile koruyucu olarak konumlanan büyükanneler için bakım sürecinin psikolojik doyum ile ilişkili olabildiği gibi, zorlayıcı bir sorumluluğa da dönüşebildiği anlaşılmıştır.

Çağdaş Çocuk Kitaplarında Yer Alan Aile Büyüklerinin Sunuluş Biçimleri Üzerine Bir Araştırma

“…Araştırma bulgularıyla paralel olarak Doğan'ın (2005) çalışmasında Cahide Uçuk'un romanlarında bulunan dede ve nine karakterlerinin tecrübelerini torunlarına aktarışına yer verilmiştir. Uğur (2018) da yaptığı araştırmada torunlarının bakım sorumluluğunu üstlenen büyükannelerin onları yetiştirirken en çok müracaat ettikleri ve en güvenilir buldukları kaynağın kendi tecrübeleri olduğunu ifade ettiklerini belirlemiştir. Canatan (2008) çalışmasında yaşlıların tecrübelerini gençlere aktararak kültürel değerler ve bilginin devam etmesine katkı sağladıklarına değinmiştir.…”

Torunlarına Bakan Büyükannelerin Deneyimlerine İlişkin Nitel Bir Araştırma

“…Son on yılda torunlarına düzenli olarak bakım sağlayan büyükanne ve büyükbabaların sayılarında bir artış olduğu belirtilmektedir (Thomson ve Minkler, 2001 (Uğur, 2018), çocukların büyük ebeveynleri hakkındaki görüşlerinin belirlendiği (Demiriz ve Arpacı, 2016) ve torun bakımının büyükanne ve büyük babaların depresyon ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelendiği (Kartal, 2010) araştırmalar, torun bakımı ile ilgili yapılacak araştırmalara olan ihtiyaca yönelik önemli veriler sunmaktadır. Büyükannelerin torun bakımı konusunda önemli bir yerde bulunduğu göz önüne alındığında bu konuda literatürde sınırlı araştırmaların (Kartal, 2010).…”

“…Büyükannelerin torun bakımı konusunda önemli bir yerde bulunduğu göz önüne alındığında bu konuda literatürde sınırlı araştırmaların (Kartal, 2010). Aynı şekilde torun bakımı gerçekleştiren büyükanneler torunlarının bakım ihtiyaçlarını karşılayamayacakları endişesi ve ölüm endişesi taşımakta, bu durum stres yaşamalarına neden olmaktadır (Uğur, 2018).…”

“…Araştırmalar büyükanne ve dedeler açısından torun bakımının olumlu duygu ve durumları ön plana çıkardığını belirtmektedir. Uğur (2018)' un torun bakımı sağlayan büyükanneler ile ilgili yaptığı araştırmanın sonucuna göre yaşanan birtakım zorlu durumlara rağmen büyükannelerin hepsinde torunlarının bakımını gerçekleştirmeleri 'psikolojik tatmin' duygusu yaratmaktadır. Kartal (2010)' ın büyükanne ve büyükbabalarla yaptığı araştırmasında katılımcılar arasında torun bakanların %23.6'sında depresyon riski olduğu, %76.4'ünde ise depresyon riski olmadığı ifade edilmiştir.…”

“…Torunlarının bakımını gerçekleştiren büyükanneler ile ilgili olarak oldukça sınırlı bilgi bulunmaktadır. Torun bakımının büyükannelerin sağlık durumuna etkisinin incelendiği (Uğur, 2018), çocukların büyük ebeveynleri hakkındaki görüşlerinin belirlendiği (Demiriz ve Arpacı, 2016) ve torun bakımının büyükanne ve büyük babaların depresyon ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelendiği (Kartal, 2010) araştırmalar, torun bakımı ile ilgili yapılacak araştırmalara olan ihtiyaca yönelik önemli veriler sunmaktadır. Büyükannelerin torun bakımı konusunda önemli bir yerde bulunduğu göz önüne alındığında bu konuda literatürde sınırlı araştırmaların olması ve bu araştırmaların belirli spesifik alanlarda yoğunlaşmış olması bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.…”