Öz Türkler arasında en yaygın tarikatlardan biri olan Halvetiyye, nefsin kötülükten ve günahtan arındırılmasını esas almaktadır. Bunun için de etvâr-ı seb'a denilen metot kullanılmaktadır. Özellikle Halvetî tarikatına mensup çoğu mutasavvıf nefsin yedi mertebesine işaret eden bu yedi tavır üzerine pek çok eser kaleme almıştır. Bu tarikatın önemli isimlerinden olan Cemâl-i Halvetî'nin de konuyla ilgili birkaç risâlesi olduğu bilinmektedir. Ayrıca son dönemde yayımlanmış olan Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisinde de bu konuyu ele aldığı tespit edilmiştir. Esrâr-ı Garîbe klasik mesnevi tertibine uygun olarak yazılmıştır. Tevhidle başlayan eser sırasıyla Hz. Peygamber (sav), Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hüseyin için yazılan na'tlerle devam etmektedir. Ardından eseri kaleme alma sebebinden bahseden şair Âgâz-ı Kitâb başlığıyla asıl konuya geçmiştir. Bu bölümde önce tasavvufî olarak kalbin yedi tavrına sonra her tavrın arkasından o tavırla ilgili bir hikâyeye yer vermiştir. Bölümün sonuna doğru kalplerin tavırlarının temsillerini tek tek ele almış, yedi peygamberi yedi tavrın temsili olarak belirlemiştir. Şair her tavrı Kur'an'dan ayetlerle de desteklemiştir. Bu çalışmada Cemâl-i Halvetî'nin Esrâr-ı Garîbe adlı mesnevisi Halvetiyye'deki etvâr-ı seb'a yazma geleneği açısından değerlendirilmiş ve bu gelenek içerisindeki önemi ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Halvetiyye, Etvâr-ı Seb'a, Cemâl-i Halvetî, Esrâr-ı Garîbe, mesnevi.
Abstract
Evaluation of Esrar-ı Garibe of Camal-ı Halvati According to the Writing Tradition of Seven Attitudes in HalvatiyeHalvatiye is one of the most common sects amongst Turks. It is based on purifying the nafs from evil and sin. Hence, seven attitudes method has been used. Especially Halvatiye sect authors wrote alot of works on seven attitudes, countering seven orders of nafs. It has been known that founder of Halvatiye Camal-i Halvati wrote some tractates on this subject. Besides, he evaluated this subject at Esrar-ı Garibe. Esrar-ı Garibe was written according to the classical masnawi order. At the beginning there has ARAŞTIRMA Research Dr.Öğr.Üyesi Şerife AĞARI İstem, 17/34 (2019): 421-436.been a subject on tawhid/ monoteism. Later there have been naats on Prophet Muhammad, Abu Bakr, Omar, Osman, Ali, Hasan and Husayn. And then, the author has described the aim of writing this book. At last, under the title of Agaz-ı Kitab, he has begun the main subject. At this chapter, he has dealt with the seven attitudes and at the end of the every attitude, he has told a story about the attitude. Later, he has determined seven prophets for every attitude. At the end of the every chapter, he has explained Qoran verses. In this article, Esrar-ı Garibe of Camal-i Halvati has been evaluated according to the writing tradition of seven attitudes in Halvatiye and explained the importance of this tradition.
