Yabancılara Türkçe Öğretenlerin Başvurdukları Kelime Öğretim Stratejilerinin Belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, yabancılara Türkçe öğretimi alanında görev yapan öğreticilerin süreç boyunca işe koştukları kelime öğretim stratejilerini belirlemek, ayrıca öğretim tecrübesi, mezuniyet alanı ve hedef kitlenin bulunduğu dil düzeyinin öğreticilerin strateji kullanımı üzerinde herhangi bir etkisinin olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Bu kapsamda, çalışma tarama modellerinden araştırma amacına uygun olan betimsel tarama modelinde desenlenmiş olup veriler Memiş (2019) tarafından geliştirilen Kelime Öğretim Stratejileri Ölçeği aracılığıyla 2018-2019 eğitim-öğretim yılı içerisinde toplanmıştır. 5'li likert tipinde bir ölçek olan KÖSÖ, öğretme stratejileri (21 madde), açıklama stratejileri (9 madde), pekiştirme stratejileri (6 madde), beceri kazandırma stratejileri (6 madde), yönlendirme stratejileri (5 madde) ve kontrol stratejileri (3 madde) şeklinde 6 boyuttan ve toplam 50 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı ise (α)=.89'dur. Araştırmanın evreni, Türkiye'deki resmi kurumlarda yabancılara Türkçe öğreten öğreticiler olup örneklemde 164 öğretici bulunmaktadır. Çevrimiçi olarak elde edilen verilerin analizinde betimsel istatistik ve tek yönlü Anova kullanılmıştır. Araştırmada, ikinci dil olarak Türkçe öğreten öğreticilerin kelime öğretim stratejilerini orta düzeyde kullandıkları; öğreticilerin dil öğretim tecrübesi ile lisans mezuniyet alanlarının kelime öğretim stratejilerine başvurma durumunu etkilediği ve hedef kitlenin bulunduğu dil seviyesinin öğreticilerin strateji kullanım sıklığı üzerinde etkisi olduğu anlaşılmıştır.

Ana Dili Eğitiminde Kullanılan Kelime Öğretim Stratejilerinin Belirlenmesi

“…Örgün öğretim kapsamında ana dili eğitimi derslerine tahsis edilen sınırlı süre, bu süreden sözcük öğretimine ayrılabilecek zaman, bu kısıtlı zaman zarfında öğretilebilecek kelime sayısı, zihnin belirli bir zaman diliminde öğrenebileceği sözcük kapasitesi, ders kitaplarındaki nitelik ve nicelik bakımından yetersiz kelime hazinesini geliştirme etkinlikleri ve öğrencilerin bulundukları yaş grubu sebebiyle tek düze ve geleneksel öğretim etkinliği ve uygulamalarından çabucak sıkılarak farklı türde ve çeşitlilikteki öğretim uygulamalarıyla ders işleme beklentisinde olmaları (Memiş, 2019b), öğretmenlerin kelime hazinesini geliştirme çalışmaları boyunca çeşitli öğretim stratejilerini işe koşmalarını zorunlu kılmaktadır. Belirlenen bir amaca ulaşmak için başvurulan tüm yöntem, teknik ve taktiklerin tutarlı bir örüntüsü (Sönmez, 2008) ve bu doğrultuda benimsenen yolların ve işe koşulan uygulamaların bütünü olan stratejilerden ana dili eğitimi çerçevesinde söz varlığını geliştirme çalışmalarında öğreticiler tarafından kullanılabilecek olan kelime öğretim stratejileri ile ilgili alan yazında çeşitli sınıflandırmalar (Karadağ, 2022;Memiş, 2019b;Ülper, 2023) bulunmaktadır.…”

Türkçeyi İkinci Dil Olarak Öğreten Türkçe Öğreticilerinin Sözcük Öğretimine İlişkin Görüşleri

“…Türkçe öğreticilerinin sözcük öğretirken en çok öğretme, açıklama ve pekiştirme stratejilerini kullandıkları ortaya çıkarken beceri kazandırma, yönlendirme ve kontrol stratejilerini çok daha az kullandıkları belirlenmiştir. Memiş (2019) Türkçe öğreticilerinin sözcük öğretimi yaparken sınıf içerisinde en çok tercih ettikleri uygulamaların/etkinliklerin oyunlar ve canlandırmalar olduğu ortaya çıkmıştır. Öğreticilerin de sınıfta en çok tercih ettiklerini söyledikleri oyunlar, yabancı dilde sözcük öğretiminde sık sık kullanılan ve etkililiği kabul edilen etkinlikler arasında yer almaktadır.…”

“…Avrupa Birliği ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen proje kapsamında görevlendirilen birçok Türkçe öğreticisi çeşitli okullarda ve kurumlarda Suriyeli öğrencilere Türkçe öğretmektedir. Ancak alanyazın tarandığında ikinci dil olarak Türkçe öğretimi alanında öğreticilerin nasıl sözcük öğretimi yaptığı ile ilgili çok az sayıda çalışmanın var olduğu görülmektedir (Memiş, 2019). Özellikle Türkiye'de Türkçenin ikinci dil olarak öğretiminden sorumlu olan öğreticilerin sözcük öğretimine yönelik görüşlerinin tespit edilmesinin Türkçe sözcüklerin öğretiminde alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.…”

Yabancı Dil Türkçe Ders Kitaplarında Etkinlik Türleri

“…Bu nedenle yabancı dil öğretimine yönelik farklı yaklaşımlar, örnekçeler geliştirilmiştir. Memiş (2019), bir dilin öğretim sürecinin dilsel becerilerin, sözcüklerin ve dilbilgisi kurallarının öğretimi olmak üzere üç boyuttan oluştuğunu dile getirir. Bu görüşten de hareketle bir dili öğrenmenin yalnızca hedef dilin dilbilgisi kurallarını öğrenmek anlamına gelmediği söylenebilir.…”