Gród w Ostrowitem (Napolu) na ziemi chełmińskiej -od centrum opolnego do włości rycerskiej Stronghold in Ostrowite (Napole) in Chełmno Landfrom opole centre to knight estate Zarys treści. Struktury osadnicze wykształcone na początku wczesnego średniowiecza nad jeziorem Oszczywilk stanowiły aż do końca XIII wieku ważne centrum wspólnoty sąsiedzko-terytorialnej. Rozwojowi tej jednostki osadniczej, której głównym ogniwem stał się powstały w 2. połowie X wieku gród, sprzyjało strategiczne położenie na pograniczu głównych prowincji historyczno-geograficznych oraz bliskość ważnych szlaków komunikacyjnych, w tym Drwęcy. Ewolucja tego zespołu przebiegała od niewielkiego skupiska mikroregionalnego przez czoło opolne, do centrum administracyjnego i gospodarczego państwowego, a w końcu biskupiego, w ramach klucza ostrowicko-golubskiego, wreszcie siedziby rycerskiej.Słowa kluczowe: wczesne średniowiecze, struktury osadnicze ziemia chełmińska, gród w Ostrowitem, centrum plemienne i osadnicze, dobra ostrowicko-golubskie.
UWAGI WSTĘPNEPodróżując z Kowalewa Pomorskiego do Golubia-Dobrzynia nie sposób nie zauważyć dominującego w krajobrazie grodziska w Napolu. Obiekt ten z dobrze zachowanymi reliktami wałów drewniano-ziemnych, położony wśród pól uprawnych, od dawna budził zainteresowanie badaczy zajmujących się przeszłością ziemi chełmińskiej (ryc. 1). Znany ze źródeł pisanych gród w Ostrowitem (dzisiaj w granicach wsi Napole) stanowił aż po koniec XIII wieku centrum osadnicze jednej z największych na ziemi chełmińskiej wspólnot terytorialnych, sięgającej swymi wpływami aż po Drwęcę. Dopiero w czasach krzyżackich jego rolę