The subject of the article is to present the history of good manners in Poland and to diagnose the condition of good language manners in the 21st century. The purpose of the paper is to indicate threats in this area and the need for protection.

Oddajemy do rąk Czytelników i Czytelniczek "Oblicz Komunikacji" tom szczególny -jubileuszowy, dedykowany Szanownej Pani Profesor Irenie Kamińskiej-Szmaj z okazji Jej siedemdziesiątych urodzin i czterdziestopięciolecia wybitnej działalności naukowo-dydaktycznej w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Stworzyliśmy go w dowód głębokiej, serdecznej sympatii dla Jubilatki oraz najwyższego uznania dla Jej pasji badawczej i wspaniałych osiągnięć, inspirujących uczonych w całej Polsce.Tytuł tomu: Fascinatio studiorum linguarum wskazuje i na urok studiów językoznawczych, i na oczarowanie nimi, zachwyt badaniami nad językiem, wzbudzony w bardzo młodej Pani Profesor przez Jej Mistrza, Profesora Jerzego Woronczaka, i trwający nieprzerwanie do dzisiaj. Tą fascynacją Jubilatka umie się dzielić z uczniami i współpracownikami w sposób przepiękny i niepowtarzalny, skupiając wokół siebie entuzjastów Jej frapującego rozumienia słowa, tekstu, dyskursu i zachęcając ich do najodważniejszych poszukiwań prawdy naukowej. Wchodzą z Nią w dialog także specjaliści z innych dyscyplin, o czym świadczy bujność tematyczna pomieszczonych w tomie artykułów.Irenę Kamińską-Szmaj już na początku Jej drogi akademickiej pociągała wiedza interdyscyplinarna: na Uniwersytecie Wrocławskim studiowała filologię polską oraz matematykę. W 1975 roku obroniła pracę magisterską Zasady dzielenia wyrazów w języku polskim. Rozwój historyczny i założenia językowe programu automatycznego dzielenia wyrazów dla maszyn poligraficznych, a w 1984 roku -dysertację doktorską, opublikowaną sześć lat później, zatytułowaną Różnice leksykalne między stylami funkcjonalnymi polszczyzny pisanej: analiza statystyczna na materiale słownika frekwencyjnego. Obie nowatorskie rozprawy powstały na seminariach naukowych Jerzego Woronczaka. Pionierskie badania zawiera także wydana w 1994 roku książka Judzi, zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie lat 1919-1923, na podstawie której Jubilatka uzyskała stopień naukowy doktor habilitowanej.Akt nadania Irenie Kamińskiej-Szmaj tytułu profesora nauk humanistycznych w 2002 roku zwieńczył Jej -już wtedy imponujący -dorobek naukowy. Wyodrębniają się w nim dwa główne nurty: językoznawstwo matematyczne (statystyczne) oraz analiza dyskursu politycznego (języka propagandy politycznej) -oba o znaczącym wpływie na rozwój współczesnej lingwistyki i o sile wielostronnej inspiracji widocznej zwłaszcza w pracach uczniów. A jest ich niemałe grono! Niezwykle utalentowana dydaktycznie, Pani Profesor wypromowała prawie dwadzieścioro Oblicza Komunikacji 12, 2020 © for this edition by CNS

No abstract

Dobrze i szczęśliwie się stało, że profesor Jolanta Szpyra-Kozłowska -wybitna lingwistka, znakomita znawczyni zagadnień językoznawstwa genderowego, i nie tylko -zdecydowała się napisać książkę noszącą tytuł "Nianiek", "ministra" i "japonki". Eseje o języku i płci; stworzyć publikację poświęconą zagadnieniom fundamentalnym w toczącej się od lat żywo i niekiedy bardzo emocjonalnie dyskusji, obserwowanej zarówno w przestrzeni publicznej, jak i akademickiej. Profesor Szpyra--Kozłowska poświęciła dotychczas problematyce relacji płeć-język-kultura wiele artykułów naukowych (23 oryginalne opracowania), współredagowała hasła do Encyklopedii gender. Płeć w kulturze (Rudaś-Grodzka 2014) oraz tomy pokonferencyjne, a przede wszystkim wspólnie z Małgorzatą Karwatowską opublikowała przełomową i nowatorską w dziejach polskiej myśli językoznawczej Lingwistykę płci. Ona i on w języku polskim (Karwatowska, Szpyra-Kozłowska 2005). Trudno sobie wyobrazić badaczkę bardziej predestynowaną do tego, by te trudne, niejednoznaczne i ważne społecznie, kulturowo i językoznawczo zagadnienia uprzystępnić polskojęzycznym odbiorcom i odbiorczyniom.Książka, którą otrzymaliśmy, jest więc najdojrzalszym owocem przemyśleń i syntez autorki dotyczących relacji między językiem a płcią -relacji, która rodzi współcześnie tyle pytań i wątpliwości. Jolanta Szpyra-Kozłowska bardzo celnie, precyzyjnie i odważnie odpowiada na niejedno z pytań językoznawstwa genderowego i liczne wątpliwości słowotwórcze towarzyszące codziennej komunikacji uzusu, między innymi: W jaki sposób współczesna polszczyzna, będąca jednocześnie wytworem i odbiciem naszych dziejów i kultury, odzwierciedla miejsce i rolę kobiet oraz mężczyzn w społeczeństwie? Czy utrwalony w niej wizerunek obu płci jest podobny, czy też niejednakowy i asymetryczny, a być może nawet krzywdzący dla jednej z nich? W jakich obszarach języka obserwujemy znaczne różnice? Czy w tym względzie nastąpiły i następują ostatnio istotne zmiany? Jeśli tak, to jakie? Czy współcześnie powstające teksty zgodne są z zasadą równości płci, czy też ją naruszają? (s. 7-8

The paper is dedicated to issues related to designations of women in the Polish language from the second half of the 19th century until the present time. The socio-cultural history of a group of Polish feminine personal nouns (referred to as feminitives or feminatives) which denote women's social and/or occupational status is discussed. It is argued that feminine personal nouns have been directly dependent on various ideologies: women's emancipation, socrealism and feminism. Ideologies have impacted the use of feminatives, by intensifying or limiting their use in discourse during a particular period, and the attitude of language users to ideologies has influenced the way in which feminatives are perceived. While presenting the richness of the repertoire of gender exponents in contemporary Polish, the possibility of the incorporation of feminine personal formations into dictionaries of general Polish in a scientific and objective manner is investigated. A similar idea was proposed at Wrocław University, as a result of which a group of female lexicographers compiled Słownik nazw żeńskich polszczyzny [Dictionary of Polish Female Nouns]. Some of its innovative lexicographical assumptions (description, not prescription, a discourse-centred method) are discussed in this article. The text corpus presented in the article enables the reader to trace the history of feminine personal nouns in Polish, i.e. their disappearance and re-appearance in the language.