No abstract

Pandemia wirusa SARS-CoV-2 wywołała szereg zmian w różnych aspektach życia społecznego i gospodarczego: codziennym funkcjonowaniu, pracy, edukacji, komunikacji międzyludzkiej i medialnej. Nie pozostała też bez wpływu na język, w którym pojawiły się nieużywane wcześniej na tak dużą skalę terminy i określenia (pandemia, kwarantanna, zagrożenie epidemiczne, antyszczepionkowiec) oraz szereg tzw. neologizmów pandemicznych, głównie złożeń (koronaparty, koronaferie, antymaseczkowiec, kowidianie, kowidiota). Te zjawiska i przemiany w języku mają, podobnie jak pandemia, globalny charakter. Na potrzeby analizy porównawczej wybrano dwa języki słowiańskie: polski i chorwacki, by wskazać mechanizmy działania, podobieństwa i różnice w tzw. koronajęzyku (koronagovor/ koronarazgovor), jako nowym zjawisku w obrębie komunikacji społecznej. Analizie komparatystycznej poddano terminologię specjalistyczną oraz określenia potoczne związane z tematyką pandemii, obecne w polskich i chorwackich przekazach medialnych w II połowie 2021 r. i na początku 2022 r.

Životinje u frazeološkom ruhu zbornik je većega dijela radova izloženih na međunarodnom znanstvenom skupu Animalistički frazemi u slavenskim jezicima. Skup je održan 21. i 22. ožujka 2014. godine na zagrebačkom Filozofskom fakultetu u sklopu istoimenoga istraživanja kojem je Sveučilište u Zagrebu dodijelilo potporu u studenom 2013. godine. Na skupu je sudjelovalo 49 znanstvenika: 22 iz Hrvatske te 27 iz Bosne i Hercegovine, Bugarske, Mađarske, Makedonije, Poljske, Slovačke i Slovenije. Zbornik sadržava recenzirane znanstvene radove u kojima se propituje zastupljenost naziva životinja u različitim frazeološkim jedinicama slavenskih, ali i romanskih te germanskih jezika, ukazuje na njihovu pragmatičnu i kulturološku važnost te pruža uvid u suvremene frazeološke tendencije primijenjene i na odabranu skupinu frazema.

This paper is an analysis of idioms containing the name of the animal (animalistic phraseology) in Polish and Croatian and animal lexemes that can have the function of negative expressions of man – zooinvective. Attention is paid to anthropocentric treatment of animals in phraseology, using them to negative evaluation human traits and behaviors, such as: stupidity, cruelty, stubbornness, too much sex drive, gluttony, drunkenness, falsehood, dishonesty, ugliness, awkwardness. Animalistic phraseology also pays attention to the aspect of bad treatment of pets (dog, cat) and farm animals (horse, ox, donkey, domestic fowl). The phenomenon of negative treatment of some animals may be a manifestation a kind of “hate speech,” because it favors the creation and consolidation of negative stereotypes and cultural portraits of some representatives of the fauna world.

Artykuł poświęcony jest semantyczno-kulturowej analizie frazeologizmów zawierających nazwy ptaków, w której zwrócono uwagę na następujące zagadnienia: 1. antropocentryzm tych idiomów, jak również określeń będących nazwami ptaków, 2. połączenia semantyczno-konotacyjne idiomów z hiperonimem: ptak, chorw. ptica we frazeologii polskiej i chorwackiej, 3. związek analizowanych idiomów z obrazem świata zwierząt we frazeologii: ptactwo domowe posiada znacznie więcej negatywnych konotacji znaczeniowych, niż ptaki żyjące na wolności. Jeśli chodzi o ptaki swobodnie żyjące, to negatywne konotacje znaczeniowe posiadają tylko te, przebywające bliżej człowieka. Nazwy ptaków dzikich i drapieżnych tworzą nieliczne frazeologizmy, które mają przeważnie pozytywne konotacje znaczeniowe, wyjątkami są: dudek, sęp, chorw. kukavica, 4. ekwiwalencję znaczeniową wielu frazeologizmów, spowodowaną podobieństwem warunków życia, kultury, tradycji społeczeństw obu krajów, które znalazły odzwierciedlenie w języku. Podkreślić należy znaczny udział nazw ptaków we frazeologii animalistycznej, choć ten typ idiomów nie posiada dużej frekwencji w języku współczesnych użytkowników z powodu archaicznej struktury i niejasnej semantyki (szpakami karmiony 'sprytny', dobiti vrapca 'nic nie dostać').