Streszczenie: Celem artykułu jest zasygnalizowanie, jak przemiany demograficzne w Polsce i prognozy na następne lata mogą rzutować na funkcjonowanie i potrzebę zmian w placówkach edukacji formalnej prowadzonych przez gminy, szczególnie wiejskie. Nakreślone trendy zmian ludnościowych, m.in. w dzietności, przyroście naturalnym, oddziałują na pojawiające się wyże i niże demograficzne w różnych kategoriach wiekowych dzieci i młodzieży, biorących udział w edukacji formalnej poszczególnych szczebli. Ważne jest, aby na wszystkich poziomach kształcenia uwzględniano zmieniającą się strukturę wieku ludności, potrzebę wdrożenia idei uczenia się przez całe życie z uwagi na zmianę przyszłych zasobów pracy, zapewnienia wysokiej jakości kształcenia w kontekście wyzwań rynku pracy. Przemiany demograficzne wpływają także na strukturę wydatków przeznaczanych przez gminy na edukację. W większości gmin dysponowane środki z subwencji oświatowej nie pokrywają kosztów funkcjonowania placówki oświatowej. W sytuacji spadku liczby uczniów kwota subwencji oświatowej jest niższa, a koszty prowadzenia szkoły stałe, co pogarsza jej sytuację finansową. Rolą gminy jest uwzględnienie wyzwań demograficznych w zarządzaniu siecią szkół i innych placówek oświatowych. Wiążą się z tym działania konsolidacyjne. Organy prowadzące placówki oświatowe powinny uwzględniać także inne zagrożenia społeczne, wynikające z prognoz demograficznych – te spowodowane procesem starzenia się społeczeństwa, w tym kadry nauczycieli, oraz malejącą liczbą młodzieży studiującej.

Abstrakt. Na przykładzie case study sześciu gmin wiejskich z województwa łódzkiego zaprezentowano powody aplikowania o fundusze Unii Europejskiej, sposoby i strategie realizacji projektów edukacyjnych oraz typy efektów tych inicjatyw. W oparciu o przeprowadzone wywiady swobodne z ekspertami oraz analizę dokumentacji 55 zrealizowanych projektów przedstawiono podobieństwa i różnice w podejściu władz gmin i pracowników placówek oświatowych do wdrażania działań służących wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. Przedstawiono typy efektów projektów edukacyjnych zrealizowanych w badanych gminach wiejskich. Artykuł obejmuje także rekomendacje praktyczne.Słowa kluczowe: szanse edukacyjne, obszary wiejskie, projekty unijne, efekty projektów edukacyjnych.

No abstract

Obszary nierówności w zakresie edukacji i próby ich niwelowania przy wykorzystaniu funduszy unijnych na przykładzie województwa łódzkiego Wstęp System szkolnictwa jest zdaniem niektórych badaczy mało skutecznym narzędziem wyrównywania nierówności społecznych. Zbigniew Kwieciński (2011) uważa, że szkoła jest instrumentem utrwalania różnic w poziomie osiągnięć szkolnych dzieci, różnic będących pochodną warunków domu rodzinnego. Badania Jamesa Colemena (1966), jak i późniejsze analizy Christophera Jencksa (1972; 1993) dowodzą, że najbardziej znaczącym czynnikiem wyjaśniającym zróżnicowanie osiągnięć szkolnych są czynniki rodzinne. Krytycy tych ustaleń (por. Ansalone 2001; 2006) zwracali głównie uwagę na ich ideologiczne i polityczne implikacje. Ansalone stwierdza, że jeżeli tak mało zależy od jakości szkoły, to nie warto alokować publicznych środków w poprawę edukacji celem niwelowania nierówności społecznych w tym obszarze. Różnice w poziomie osiągnięć szkolnych uwidaczniają się stosunkowo wcześnie, w ramach diagnozy dojrzałości i gotowości szkolnej, której poddawane są dzieci pięcioletnie. Dojrzałość szkolna dzieci jest określeniem stanu rozwoju dziecka, które staje przed nowymi wyzwaniami i ma sprostać nowym wymaganiom otoczenia. Dojrzałość, określana także mianem gotowości szkolnej, jest połączeniem dwóch procesów rozwojowych-dojrzewania i uczenia się 4. 4 Ocenę tej gotowości wyznacza katalog cech związanych m.in. ze stopniem rozwoju emocjonalnego, poznawczego, motorycznego oraz z umiejętnościami społecznymi, który jest powiązany z możliwościami sprostania wymaganiom szkolnym.