ÖZ: Zengin bir dil olan Türkçe renk kavramı bakımından da canlı ve çeşitlidir. Ana renklerle bu renklerin alt tonlarının ayrıntılı bir biçimde tasvir edildiği görülür. Yaşamımızda önemli bir yere sahip olan renkler eski zamanlardan beri insanlar tarafından çok yönlü bir şekilde kullanılmıştır. En başta bir nesnenin ayırt edici özelliği olarak ön plana çıkan renkler her kültürde yüklenen manevi birtakım anlamlar sonucunda birer sembol hâline getirilmiştir. Her bilim dalı renkleri kendi çalışma sahasına uygun olarak değişik bakış açılarıyla incelemiştir. Bunun tabii sonucu olarak da renklerle ilgili yeni birçok görüşler, önermeler ortaya konmuş ve renklerin farklı işlevleri ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmada Türkçenin lehçelerinden biri olan ve sınıflandırmada Oğuz (Güneybatı) grubu içinde bulunan Türkmencede renk adları çeşitli kaynaklardan derlenerek ortaya konmuştur. Renk ifade eden sözcükler haricinde renk adları kullanılarak oluşturulmuş adlar da çalışmaya dâhil edilmiştir. Çalışmada renk adlarının özellikle dilbilimsel yönüne ağırlık verilerek Türkmencede renk adı türetmede kullanılan belli başlı eklerin neler olduğu renk adlarının fiile dönüştürülmesi gibi daha çok sözcüklerin yapısı üzerinde durulmuştur. Renk adı oluşturmada önemi ve katkısı yadsınamayacak diğer bir yöntem olan doğadan somutlaştırma yoluyla elde edilen sözcükler ise çalışmamızda ayrıca belirtilmiştir. Bunların yanı sıra Eski Türkçe dönemi eserleri, Dîvânü Lûgati-t Türk ve Kutadgu Bilig'den tespit ettiğimiz renk adlarıyla Türkmence renk adları karşılaştırılarak benzerlikler ve yaşanan değişimler gösterilmiştir. Renk adları sözcük türetmeye uygun kelimeler olduğundan yoğun bir şekilde tercih edilir ve renk bildiren sözcükler başka bir sözcükle birleştirilerek yeni bir kavramı karşılar hâle getirilir. Türkmence kaynaklarda rastlanan renklerden türetilmiş adlar alanlarına göre başlıklar oluşturularak gösterilmiştir. Çalışmada renk adının geçtiği Türkmen halk edebiyatı ürünlerinden atasözleri ve deyimlere de yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Türkmen Türkçesi, renk kodları, özel ad ABSTRACT: Turkish, being a rich language, is vivid and various in terms of the concept of colors. It can be seen with the main colors that the sub-tones of these colors are depicted in detail. The colors that have an important place in our lives have been used by people from old times in a versatile way. Mainly as a distinctive feature of an object, colors have been symbolized as a result of spiritual meanings that are attributed in every culture. Each discipline has studied the colors in different ways according to their own field of study. As a result of this, many new opinions and suggestions about colors have been made and different functions of colors have been revealed. In this study, the names of colors in Turkmen, which is one of the dialects of Turkish and which is in Oghuz (Southwestern) group in classification, are compiled from various sources. Names created using color names are also included in the study along with the words that express color. Especiall...

Discussing verbs in Turkish according to their semantic characteristics enables the manifestation of margin among some of the verbs. The common point among the verbs is action. However the verbs such as gör-(to see), düşün-(to think), bil-(to know), hatırla-(to remember), üzül-(to upset) are showing mental action, the verbs such as dur-(to stop), kalk-(to stand), git-(to go), gel-(to come), otur-(to sit) shows physical action. It is observed that the verbs countering to actions occuring in two different manners as physical and mental be utilized under generic titles and the same group, mostly as "oluş(being), durum(state), kılış(action)"in classification studies related to Turkish language. Nevertheless, the verbs which does not reflect the physical action should be evaluated separately.In this direction, it is seen that mental actions are studied under "mental action" title as different verb type in the grammer studies of Turkish in recent years. The actions expressed by the mental verbs are based on mental process. This mental process comes into existance with various phases effecting the next in line. It is a process which is generally evaluated as three phases starting with perception, continuing with mental procedures and ending with various outputs. These phases in the mental process have been expressed smilarly by researchers but dissimilarities have emerged in handling. In this study such a method has been apllied for the mental verbs determined within Gagauz Turkish: 1. Input Stage Verbs(Verbs of Perception), 2. Process Stage Verbs (Verbs of Cognition), 3. Output Stage Verbs(Verbs of Expression). The verbs of expression within the output stage ,have been divided as verbs of emotion and verbs of explanation. Verbs of explanation have been discussed under the titles of visual explanation verbs and linguistic explanation verbs.

Bu çalışmanın amacı Balkan ülkeleri içinde en fazla Türk nüfusu barındıran Bulgaristan’daki Türkçe öğretimini tarihsel olarak ele almak ve Bulgaristan’da 1992 yılı ve 2019 yıllarında basılan ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarını biçim ve içerik açısından irdelemektir. Bulgaristan’daki Türkçe öğretimi sürecini geçmişten günümüze: Tanzimat Öncesi, Tanzimat Sonrası, Prenslik, Krallık, Komünizm ve Demokrasi Dönemi olmak üzere altı başlık altında sınıflandırmak mümkündür. Araştırmamızda bu dönemlerde yürütülen eğitim politikaları ve karşılaşılan sorunlar ayrıntılı bir biçimde dile getirilmiştir. Özellikle ders kitabı meselesi ve Bulgar devlet makamlarının yaratmış olduğu sorunlar araştırılarak incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde Bulgaristan’daki Türkçe eğitimin temellerinin atıldığı Osmanlı Döneminden başlayarak günümüze kadar Türkçe eğitim sisteminin ayrıntılı incelenmesine yer verilmiştir. Ardından 1992 yılında özel bir kanunla basılan ilköğretim ikinci kademe ders kitapları ile 2019 yılı ilköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitapları incelenerek karşılaştırılmıştır. Yerel kaynaklar aracılığıyla elde edilen kitapların ilk olarak künyeleri verilmiş daha sonra biçim ve içerik özelliklerine bakılmıştır. Çeşitli açılardan incelenen ilköğretim ikinci kademe ders kitaplarının genel değerlendirilmesi sonuç bölümünde yapılmıştır. Çalışma bulgularından 1992 yılı ders kitaplarının güncelliğini yitirmesinin yanında çağdaş dil öğretiminden de geri kaldığı saptanmıştır. 2019 yılında basılan ve günümüzde okutulan ders kitaplarının ise geleneksel eğitim anlayışının dışına çıkamadığı ve eğitim-öğretim yeterlilikleri açısından oldukça zayıf olduğu tespit edilmiştir.

No abstract

İkilemeler, sadece yan yana gelmiş iki sözcüğün tekrarından ibaret olmayan, bu yolla yeni kavramlar inşa ederek anlamı ve anlatımı güçlendiren dil birlikleridir. Türkçenin en eski dönem eserlerinde dahi kullanımına atıfta bulunulan ikilemeler, anlamı pekiştirmesinin yanı sıra ifadeye renk ve estetik katarlar. Bu açıdan özellikle âşık, şair ve yazarların bir yapıt vücuda getirirken sıklıkla başvurduğu ifade kalıpları olmuşlardır. İkilemelerde söz konusu etkileri sağlayan anlamsal, yapısal ve ses bilimsel özellikler vardır. Bu yüzden ikilemeler taşıdıkları nitelikler bakımından ele alınması gereken bir konudur. Türk dil biliminde konuyla ilgili kapsamlı araştırmalar yapılmıştır. Benzer araştırma ve incelemelerin Türkçenin çoğu lehçesinde de uygulandığı müşahede edilmiştir. Ancak Gagauz Türkçesinde kullanılan ikilemelerin ele alındığı bir çalışmaya denk gelinmemiştir. Bu çalışmada, Gagauz Türkçesiyle ilgili sözlüklerden, şiir kitaplarından ve diğer birçok kaynaktan tespit edilen ikilemeler; anlam, sözcük yapısı, köken, kuruluş, sözcük türü ve diziliş olarak çeşitli yönlerden incelenmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen veriler sonuç kısmında detaylandırılmıştır.