No abstract

Małgorzata PODOLAK 1 DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W MYŚLI POLITYCZNEJ WSPÓŁCZESNYCH POLSKICH PARTII POLITYCZNYCHPrzedmiotem analizy są dokumenty współczesnych partii politycznych w kontekście demokracji bezpośredniej. Demokracja bezpośrednia daje obywatelowi prawo do decydowania o najważniejszych sprawach państwowych. W Polsce instrumentami demokracji bezpośredniej są referenda i inicjatywy ludowe. Referenda są prawnie ustanowione w Konstytucji. W Polsce obywatele mogą podjąć inicjatywę referendalną przez zebranie 500 tys. podpisów.Z jednej strony w dokumentach partii można znaleźć wiele informacji zachęcających obywateli do budowy społeczeństwa obywatelskiego. Politycy zachęcają do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Z drugiej zaś politycy nie wyrażają zgody na przeprowadzenie referendum. Mają lekceważący stosunek dla inicjatyw i żądań obywateli, demonstrując raczej autorytarne narzucanie własnych preferencji. W artykule autorka przedstawia dwa przykłady: decyzję rządu o objęciu obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich oraz zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. W obu wypadkach obywatele zebrali wymaganą liczbę podpisów, ale politycy nie zgodzili się na przeprowadzenie powszechnego głosowania. Decydentom trudno sobie wyobrazić, że obywatele są zmotywowani i zdolni do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Jest to cecha charakterystyczna władzy. Powód jest prosty -politycy nie chcą się dzielić władzą z obywatelami. Słowa kluczowe: demokracja bezpośrednia, partie polityczne, referendum.W literaturze prawniczej i politologicznej termin "demokracja bezpośrednia" ma wiele definicji. Wspólną cechą większości z nich jest osobisty udział członków zbiorowego podmiotu suwerenności (obywateli państwa, narodu, ludu) w wypełnianiu różnych funkcji publicznych. Istotą jej jest to, że osoby uprawnione mogą bezpośrednio decydować, za pomocą głosowania, o różnych sprawach dotyczących danego państwa czy społeczeństwa 2 . Do form demokracji bezpośredniej władze państwa bądź jego obywatele odwołują się w wypadku spraw szczególnie ważnych dla bytu państwowego określonego terytorium czy rzeczy istotnych dla danego społeczeństwa 3 . Demokracja bezpośrednia

In the countries of Central and Eastern Europe, the institution of a referendum is the most popular tool of direct democracy used in the decision-making process. We can see the extension of the scope of issues that are put to the vote, in addition to traditional issues, the subject of a referendum are issues that strongly polarize public opinion and evoke significant emotions. The article presents the political practice of referendum votes in Romania. In the years 1991–2019, eight votes were held on the most important issues of public life, including the recall of the president twice Traiana Băsescu. The matters put to the vote to a large extent result from the existing conflicts in the ruling camp, between the president and the government and parliament, as well as from party rivalry and preferred issues consistent with the party’s programs and social expectations.

Slovenia is one of the European Union Member States which disproportionately restricted political rights during the COVID-19 pandemic. Since the new government of Prime Minister Janez Janša came to power in March 2020, the anti-government and anti-lockdown protests have been taking place across the country. The pandemic-related restrictions have been introduced by government’s ordinances. They have greatly limited political rights of citizens, in particular the right to public assembly and association. Citizens’ dissatisfaction with the government’s policies and inadequate handling of the epidemic, resulting in undue restrictions on liberty and other fundamental rights, led to the filing of petitions to the Constitutional Court. The Constitutional Court, resolving the dispute between citizens and the government, ruled that government regulations implementing restrictions on fundamental rights, particularly the rights to public assembly and association, were unconstitutional in several cases.

The aim of the present paper is to analyze the legal basis of the referendum ordered by the President in Poland and demonstrate how this institution is utilized in political practice. The article assumes and proves that the fundamental condition for ordering of referendum by the President, both in legal and political terms, is the consent of the Senate. In the end this consent is determined by the distribution of political forces in the chamber. Furthermore a thesis was adopted on the political character of presidential initiatives regarding the ordering of referenda.