Słowa kluczowe: nauczanie języka polskiego jako obcego, fonetyka, wymowa, błędy w wymowie, interferencja foniczna, tzw. miejsca trudne Streszczenie. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego nauczanie wymowy polskiej postrzegane jest przez lektorów jako trudne i czym według nich najczęściej jest to implikowane. Skorzystano z ankiet, którymi przebadano 56 nauczycieli pracujących w kraju lub za granicą. Analiza miała służyć sprecyzowaniu tzw. miejsc trudnych w nauczaniu wymowy i rozwijaniu słuchu mownego cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego, uściśleniu najczęściej popeł-nianych (a przynajmniej przez lektorów wychwytywanych) błędów fonetycznych charakterystycznych dla konkretnych narodowości (elementów płaszczyzn segmentalnej lub suprasegmentalnej ję-zyka) oraz zebraniu opinii na temat skuteczności technik wykorzystywanych przez ankietowanych podczas prowadzenia zajęć.Rozważania na temat tzw. miejsc trudnych w zakresie wymowy języka polskiego jako obcego, a także implikowanych przez nie różnorodnych błędów popełnianych przez cudzoziemców uczących się polszczyzny nie są niestety zbyt często przedmiotem badań lingwistycznych czy kulturowych. Najbardziej znane prace o wspomnianych miejscach trudnych (niekoniecznie w zakresie systemu fonicznego polszczyzny) zaprezentowały A. Dąbrowska (2000;2004) czy A. Dą-browska wraz M. Pasieką (2000;2006;, natomiast kategorie błędów czy/ lub interferencji fonicznych ujęte w różnych aspektach proponowali m.in. H. Komorowska (1980), A. Szulc (SDJO 1994

-

Dobór metod i technik 1 nauczania ma swoje ważkie konsekwencje w procesie glottodydaktycznym i powinien być przemyślany oraz dostosowany do typu i potrzeb grupy, a także kontekstu, w jakim odbywa się nauczanie. Technik nauczania poprawnej wymowy 2 i słuchu mownego 3 jest wiele i każda z nich ma swoje wady i zalety, lecz w praktyce metodycznej, popartej doświadczeniem, należy znaleźć kompromis między skrajnymi rozwiązaniami i każdorazowo próbować dostosowywać wykorzystywane formy pracy do zastanych możliwości i potrzeb uczących się. Wybór warunkowany jest bowiem różnorodnymi zmiennymi, takimi jak język pierwszy uczących się, ich motywacja, czas trwania kursu czy poziom biegłości językowej, jaki prezentuje grupa w momencie wyjściowym dla nauczyciela.1 Metody nauczania rozumie się tradycyjnie jako sposób, w jaki nauczyciel organizuje przebieg procesu nauczania z nastawieniem na zrealizowanie określonych celów [por. SP 1992;Kupisiewicz 1995], techniki nauczania to zaś czynności, czyli precyzyjne i szczegółowe przepisy służące osiągnięciu planowanego efektu. Wobec powyższego próbowano prześledzić szeroko rozumiane techniki nauczania wymowy i słuchu mownego wykorzystywane przez autorów podręczników poprzez sprawdzenie poszczególnych typów ćwiczeń, a także innych narzędzi implikujących rozwój trenowanych umiejętności (obecność instrukcji fonetycznych, wykorzystywanie transkrypcji, stosowanie konkretnych środków dydaktycznych czy form pracy itp.).2 Wymowę postrzega się jako wymawianie poszczególnych dźwięków mowy i w tym znaczeniu w artykule synonimicznie termin ten stosowany jest z pojęciem artykulacja.

Kompetencja fonologiczna to znajomość systemu fonologicznego i umiejętność rozróżniania i wypowiadania dźwięków mowy, która umożliwia właściwe, niezaburzające komunikacji posługiwanie się językiem [por. ESOKJ 2003]. 2 Omówione w artykule zagadnienia były w wąskim stopniu rozpatrywane przez autorkę w ramach niepublikowanej rozprawy doktorskiej pt. Fonetyka w nauczaniu języka polskiego jako obcego, obronionej na Wydziale Filologicznym UŁ 15.06. 2012 r.

The majority of contemporary studies in phonetics, which are based on objective acoustic research, adopt the asynchronic, two, three or four-segmental articulation of vowels representing graphemes <ą> and <ę>. Even so, it is still quite common to teach the synchronic pronunciation to foreigners, e.g. in a word-final position or before fricative, non-palatal sounds. The author analyzes how teachers of Polish as a foreign language perceive various pronunciations of the so-called nasal vowels (in 23 randomly chosen level A1 students of 18 nationalities) and proposes yet another verification of phonetic requirements for foreigners speaking Polish.