Türkiye, gittikçe azalan toplam doğum hızının (TDH) gelecekteki iş gücü açısından tehlike yaratacağına işaret ederek, on yılı aşkın bir süredir pronatalist nüfus politikaları uygulamaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Türkiye'nin TDH'si, genel olarak, yenilenme düzeyi olan 2.10'un altına düşmüş olsa da TDH bölgesel farklılıklar göstererek, bu bölgelerin demografik süreçlerinin farklılığına dikkati çekmektedir. Pronatalist nüfus politikaları doğrultusunda, devlet evli çiftlerin ilk üç tüp bebek tedavisini desteklemektedir. Ancak, yaygın olarak kullanılan tüp bebek ya da teknik ifadesiyle üremeye yardımcı teknolojilerin (ÜYT) erişimi ve kullanımı da devlet düzenlenmesi ve kontrolü altındadır. Etnisite ve toplumsal cinsiyet kategorilerinin bölgesel farklılık gösteren demografik süreçteki (evlilik, üreme ve boşanma ile ilgili kararları) yerini analitik olarak irdeleyen bu çalışma, Kürt kadınlarının üremeyle ilgili deneyimlerini merkezine almaktadır. Böylece, devlet tarafından düzenlenen ÜYT'nin demografik süreci nasıl etkilediğine bakıp, demografi ile ilgili veri ve istatistiklerin yereldeki sosyopolitik tarih ve yapı, iktidar ilişkileri, pratik ve inanışlarıyla beraber nasıl (yeniden) şekillenebileceğini göstermektedir.

Bu makale beyaz olmayan kadınların deneyimlerini göz ardı eden ana akım üreme hakları hareketine alternatif olarak ortaya çıkmış olan üreme adaleti (reproductive justice) kavramını ele alarak bu kavramın Türkiye bağlamında üreme ve doğurganlık politikalarını incelemek için bize ne sunduğunu tartışmaya davet ediyor. Bu amaçla ayrıcalıklı grupların çıkarlarını önceleyen “tercih” söyleminden daha kapsayıcı olan toplumsal adalet çerçevesine geçişle temsil edilen üreme adaleti kavramı üç ana başlık altında inceleniyor: çocuk sahibi olmama hakkı, çocuk sahibi olma hakkı, çocukları güvenli ve sağlıklı yetiştirme hakkı. Toplumsal adalet kapsamında üç ana başlık tarafından altı çizilen tema ise var olan hakların bütün bireylere erişilebilir ve uygulanabilir olması gerekliliğidir. Türkiye'de yakın dönemde gerçekleşen politik söylemler ve pratikler üzerinden ele alınan bu başlıkların her biri üreme siyasetine dair tartışmaların odağını kürtaj ve doğum kontrolünün ötesine taşımayı amaçlıyor. Makale üreme adaleti çerçevesinin hem değinmekte sınırlı kaldığı alanlara hem de potansiyellerine işaret ediyor.

No abstract