Bu araştırma okul öncesi çocuklarına yönelik hazırlanan hikâye ve masal kitaplarında hangi değerlere ne kadar yer verildiğini tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırma betimsel nitelikli, nitel bir araştırmadır. Bu araştırmada iki farklı veri toplama aracından yararlanılmıştır. Bu araçlar, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile20 değerden oluşan değer listesidir. Analizden önce kitaplarda yer alabileceği tahmin edilen 20 değer belirlenmiştir. Bu değerler UNESCO Değer Listesi, Yaşayan Değerler Listesi ve Rokeach'ın Değer Sınıflandırması arasından seçilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunda 710 çocuk, 192 ebeveyn, 50 öğretmen ile 52 adet hikâye ve masal kitabı yer almaktadır. Çocuk, ebeveyn ve öğretmenlerin tercihleri doğrultusunda belirlenen 52 adet hikâye ve masal kitabı, içerik analizine tabi tutulmuştur. * Bu makale Doç. Dr. Erol Duran'ın danışmanlığında "3-6 yaş çocuklarına yönelik hazırlanan hikâye ve masal kitaplarındaki değerlerin incelenmesi" isimli yüksek lisans tezinden üretilmiştir.
Dünya klasikleri yaklaşık iki asırdır dünyanın dört bir yanından çocukların okuduğu, dinlediği masallar arasındadır. Özellikle okul öncesi dönemde çocukların severek dinlediği, kahramanlarıyla özdeşim kurdukları bu masallar çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışma XX ili XX Halk Kütüphanesi’nden 2021 yılında “okul öncesi dönem” kategorisinde en çok ödünç alınan 15 klasik dünya masalındaki ihmal ve istismar türlerine (fiziksel, cinsel, duygusal) yer verilme durumunu incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel desende tasarlanmış ve masal kitapları doküman analizi tekniğiyle incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, kitaplarda en fazla duygusal istismar ifadelerine (n:60), daha sonra fiziksel istismar ifadelerine (n:19) ve en az ise duygusal ve fiziksel ihmal ifadelerine (n:6) rastlanmıştır. Kitaplarda cinsel istismara yönelik herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Çalışmada yer alan kitapların bazıları her ne kadar psikolojik danışman onaylı ya da yeniden yorumlanmış olsa da çocukların dünyaya açılan pencerelerinden biri olan masalların eğitsel, sosyal ve psikolojik anlamda çok kapsamlı incelenmesi, çocuklara doğru mesajlar vermesi gerekir. Bu sebeple üzerinden 200 yıl geçmesine rağmen hala çocukların severek dinlediği ya da okuduğu bu masaların günümüzün çocuk pedagojisine uygun hale getirilmesi önerilmektedir.
Ataların geride bıraktıkları yazılı ve sözlü eserler o toplumda yaşayan bireylerin bir kavrama ilişkin değer yargılarını, algılarını açığa çıkarabilir. Atalarımızın çocuk ve çocukluğa dair bakış açılarını ortaya koyabileceğimiz, en önemli miraslardan biri de atasözleridir. Atasözleri bir toplumun kültürü, yaşam biçimi, örf, adet, gelenekleri ve yaşanmışlıklarına dair ipuçlarını barındıran atalarımızdan bizlere bırakılmış en önemli yadigârlardan biridir. Bu çalışmada Türk atasözlerindeki “çocuk ve çocukluk” kavramını derinlemesine incelemek amaçlanmıştır. Çalışmanın yöntemi nitel araştırma yöntemlerinden tarama modelidir. Bu amaç doğrultusunda sekiz farklı kaynaktan toplam 13710 atasözü tek tek incelenmiş, çocuk ve çocukluk kavramına ilişkin 334 atasözü içerik analizi tekniği ile çözümlenmiş sonrasında uygun tema ve kategorilere ayrılmıştır. Bu temalar Aile (aile içi ilişkiler, anne baba hakkı, anne baba olmanın önemi, çocuk bakımı, çocuk eğitimi, evlat sevgisi) Sosyal Yaşam (insan ve akrabalık ilişkileri, evlilik, ölüm, saygı ), Ayrımcılık (cinsiyet ayrımcılığı, diğer ayrımcılıklar, öksüz/ yetim olma ve üvey anne/ baba/ evlat), Kişisel Özellikler (bireysel farklılıklar, çocukluğa özgü özellikler, yetenek, kalıtım ve mizaç ) şeklinde belirlenmiştir. Tüm atasözleri analiz edildiğinde en fazla çocuk eğitimi (n:42), en az ise ölüm (n:3) kategorilerinde atasözlerine rastlanmıştır. Atasözlerinde; aile içi ilişkilere önem verildiği, çocuk eğitiminin formal bir eğitimden ziyade daha çok anne babanın rol model olması, çocuğu yaşama hazırlaması şeklinde görüldüğü, çocuk bakımının oldukça zor olduğu kalıtım ve mizaca çok kez vurgu yapıldığı, özellikle kız çocuğunun annesinin yoldaşı, yardımcısı bazen sırdaşı kabul edilirken, erkek çocuğunun yaşlılıkta anne babanın bir teminatı olarak görüldüğü, öksüz-yetim olmanın güçlüğü, atalardan kalan mirasa güvenmeden çalışarak mal mülk edinmenin önemi gibi konuların başlıca vurgulanan hususlar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Atasözleri söylendiği dönemin şartları içerisinde değerlendirildiğinde çocuğun doğumundan evlilik sürecine kadar yaşamının her boyutunda önemli mesajlar içeren, her biri üzerine uzun uzun düşünülmesi gereken altın öğütlerdir.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
customersupport@researchsolutions.com
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Copyright © 2025 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.