On "ghettoization" of cultural activity of seniors Streszczenie. Artykuł porusza problem tzw. gettoizacji aktywności kulturalnej seniorów. Polega ono na tym, że instytucje kultury, tworząc ofertę, kierują ją wyłącznie do konkretnych grup wiekowych, czyli np. tylko do dzieci lub seniorów. Uczestnicy podlegają zatem separacji i tworzy się w ten sposób "getta wiekowe". Autorka na wstępnie charakteryzuje aktywność kulturalną starszych osób w Polsce, odwołując się do badań, a następnie koncentruje się na uwarunkowaniach "gettoizacji" aktywności kulturalnej seniorów. W zakończeniu wskazuje na ryzyko, jakie niesie ze sobą separowanie grup wiekowych, a także na potrzebę zrównowa-żenia ofert "wygrodzonych", "na wyłączność" dla seniorów przez oferty międzypokoleniowe.Słowa kluczowe: osoby starsze, aktywność kulturalna, "gettoizacja" aktywności kulturalnej.Summary. The article discusses the problem of the so-called "ghettoization" of senior's cultural activity. It consists in the fact that cultural institutions while creating an offer direct it exclusively to some specific age groups like children or seniors. Participants are therefore separated and this creates "age ghetto." In the first part of the article the author, by referring to researches, characterizes cultural activities of older people in Poland and then focuses on the determinants of "ghettoization" of cultural activity of seniors. Finally, the author indicates the risk connected with separating various age groups and the need to balance "fenced" offers which are designed "exclusively" for seniors through more intergenerational offers.

Edukacja kulturalna dorosłych w teorii i badaniach empirycznych w Polsce po 1989 roku -wybrane aspektyCultural education of adults in theory and research in Poland after '89 -selected aspectsStreszczenie. Artykuł ma charakter przeglądowy, jego celem jest przedstawienie najbardziej charakterystycznych koncepcji na temat edukacji kulturalnej dorosłych rozwijanych przez polskich przedstawicieli nauk o wychowaniu po roku 1989 oraz zarysowanie jej empirycznego obrazu w oparciu o dostępne wyniki badań. W pierwszej części artykułu autorka opisuje sposoby rozumienia edukacji kulturalnej w ramach polskich klasycznych (tradycyjnych) i nietradycyjnych koncepcji edukacji kulturalnej. Następnie pokazuje, że wraz z upowszechnieniem się szerokiego sposobu pojmowania edukacji jako procesu całożyciowego, dorośli pojawili się w koncepcjach edukacji kulturalnej jako jej uczestnicy i adresaci. Jednakże żad-na z polskich koncepcji nie koncentruje się wyłącznie na samych ludziach dorosłych. W drugiej części artykułu zaprezentowane zostały cechy i tendencje edukacji kulturalnej dorosłych w Polsce, zrekonstruowane na podstawie przeprowadzonych w Polsce w ostatnich latach badań empirycznych. W konkluzji autorka podkreśla potrzebę rozwijania badań tego obszaru, który po roku 1989 w Polsce znalazł się poza głównym nurtem zainteresowania andragogów i wymaga pogłębionej eksploracji, pozwalającej zidentyfikować i zrozumieć dokonujące się w jego obrębie przeobrażenia.Słowa kluczowe: edukacja kulturalna dorosłych; koncepcje edukacji kulturalnej; praktyka edukacji kulturalnej.Summary.

The difference in the comparative research on the example of the project "Cultural education of adults in Poland and Germany" Streszczenie. Przedmiotem refleksji jest rola różnicy oraz podejście do niej w konceptualizacji i przeprowadzaniu badań porównawczych edukacji dorosłych na przykładzie realizowanego w latach 2000-2003 projektu "Edukacja kulturalna dorosłych w Polsce i w Niemczech". Po 15 latach przyglądamy się edukacji kulturalnej dorosłych w Polsce powtórnie, by przez pryzmat kontynuowanych badań określić dynamikę różnic w badanym obszarze. W podsumowaniu odnosimy się do tego, co może być wartością dodaną badań porównawczych. Słowa kluczowe: edukacja kulturalna dorosłych w Polsce i w Niemczech, podejście do różnicy w konceptualizacji badań porównawczych, wartość dodana badań porównawczych Summary. The subject of the reflection is the role of difference and the approach to it in conceptualization and conduct comparative research of adult education on the example of the project "Cultural education of adults in Poland and Germany" wich was executed in years 2000-2003. After 15 years we look at the cultural education of adults in Poland once again in order to determine the dynamics of the differences on the examined area through the prism of the continued research. In the conclusion we refer to what can be the added value of comparative research.

The goal of this text is to discuss the ways in which the creators/organizers of bottom-up cultural initiatives in local communities shape relationships with these communities and to present their involvement in the communities’ affairs and problems. This is considered in the context of concepts of local education and learning in the local community. I describe five ways of shaping relations with the local community that can be located on a continuum between two poles: retreat (distance from the community) and engagement in its affairs. In the conclusion I present three models of bottom-up cultural initiatives constructed on the basis of the research findings: enclave, niche and platform initiatives. At the end I point out that all three types of bottom-up cultural initiatives provide various opportunities for learning in local communities, but it is primarily ‘platforms’ that create a space of local education strictly connected with the needs and problems of the local community.