KOnOPnIcKA reDIVIVA L e n a M a g n o n e, MARIA KONOPNICKA. LUSTRA I SYMPTOMY. (Gdańsk 2011). Słowo/obraz terytoria, ss. 576. "Portrety Kobiet". Jako wyjątkowo trwały stereotyp odbiorczy funkcjonuje od lat twierdzenie o dezaktualizacji i anachroniczności dorobku twórczego Marii Konopnickiej. Inna sprawa, że zapoczątkowane już za jej życia procedury egzegetyczne odpowiednio modelowały wizerunek jej pisarstwa i biografii, wmontowując je w różnorakie konteksty ideologiczne i społeczno-polityczne 1. Świadomość tego faktu stale przyświeca Lenie Magnone, autorce najnowszej, bardzo wartościowej, imponująco erudycyjnej 2 , odkrywczej poznawczo-acz miejscami też kontrowersyjnej-książki o życiu i twórczości Marii Konopnickiej. Magnone przyznała otwarcie na wstępie, iż podjęła próbę zmierzenia się z utrwalonym w długim procesie recepcyjnym zestawem "luster", a więc swoistych klisz deformujących rzeczywistą "tkankę" osobowości pisarki. Podstawowym narzędziem heurystycznym-którego nb. funkcjonalność wydaje się względna, bo uzależniona od decyzji badaczki, jej aktu wiary-stała się Lacanowska kategoria lustra odbijającego w procesie (samo)poznania podmiot. Rzeczywisty obraz tego podmiotu ulega w odbiciu lustrzanym projekcyjnemu zafałszowaniu, gdyż podmiot ów wyobraża sobie siebie jako idealną jedność. W rezultacie konstruuje się tutaj obraz "ja"-idealnego (świadomego) jako efektu nieświadomości, czyli niemożności świadomego pomyślenia siebie. Tę kategorię można, oczywiście, uznać za dekonstrukcję podmiotu kartezjańskiego jako świadomości, podmiotu, który-po różnych transmutacjach (wniesionych zwłaszcza przez Kanta oraz przez brytyjską tradycję empirystyczną)-funkcjonował jeszcze w praktykach dyskursywnych okresu pozytywizmu. Magnone przeprowadziła w swojej książce proces niwelacji tego modusu racjonalnej (oświeceniowej) podmiotowości, podkreślając jego (samo)ograniczenia w sferze etycznej, a także erotycznej. Innym pojęciem-kluczem w narracji autorskiej stało się Freudowskie "wyparcie", sygnujące-w wielkim uproszczeniu rzecz ujmując-treści nieświadomości, które podlegając różnorakim zabiegom kontrolnym, stosowanym przez podmiot, uobecniają się w postaci pewnych "symptomów". Autorka udatnie splotła tę kategorię ("wyparcie") zopisanym onegdaj przez Grażynę Borkowską-zestawem samoograniczających zakazów, wprowadzanych i przestrzeganych przez polskich twórców pozytywistycznych 3. Książka dzieli się na trzy części. Pierwszą-zatytułowaną Aporie recepcji-wypełniają rozważania nad siecią różnorakich uwikłań odbiorczych ("luster"), które wymuszały na Konopnickiej przyjęcie określonych ról społecznych, przynajmniej po części deformu-1 Skrupulatny przegląd różnorakich tekstów (re)konstruujących biografię Konopnickiej sporządził T. B u d r e w i c z w książce Konopnicka. Szkice historycznoliterackie (Kraków 2000, rozdz. Zacna, znana, zakochana... Nad biografiami Konopnickiej).
