This paper is a report on a study of the practice of reading to young children in 1115 families in Greece. The outcome of the study shows that families from high socio-economic (HSES) backgrounds buy and read children's books to their preschoolers significantly more than families from low socio-economic (LSES) backgrounds do. HSES families use children's literature, aesthetic reading and they talk to their children during story reading sessions significantly more than LSES families do. This variability depicted in the sample may reflect the Greeks' reading behavior and is related to the linguistic development, the school achievement and the enthusiasm that Greek children show in reading. RÉSUMÉCet article est un rapport d'une étude sur la pratique de la lecture aux jeunes enfants dans 1115 familles en Grèce. Les résultats de l'étude montrent que les familles de niveau socio-économique élevé achètent et lisent des livres à leurs enfants d'âge préscolaire beaucoup plus que les familles d'un niveau socio-économique plus faible. Aussi les familles du premier groupe utilisent la littérature enfantine, la lecture esthétique et discutent avec leurs enfants pendant la lecture beaucoup plus que les familles du deuxième groupe. La variabilité illustrée dans notre échantillon peut refléter le comportement des Grecs face à la lecture et être lié à leur niveau de développement linguistique, leur réussite scolaire et l'enthousiasme que les enfants grecs manifestent pour la lecture. RESUMENSegún una encuesta sobre la práctica de la lectura de los libros de la literatura infantil que se realizó en 1115 familias griegas los científicos llegaron a la conclusión que: las familias que tienen un nivel económico y cultural bastante alto, compran y leen libros a sus niños de edad pre-escolar más que aquellas cuyo nivel económico y cultural es bajo. Las familias de nivel económico y cultural alto usan la literatura infantil, la lectura estética y hablan a sus niños durante la lectura más, en comparación con las familias de nivel cultural y económico bajo que no lo hacen. Las variedades, que remarcamos en la muestra, reflejan probablemente la actitud de la población griega frente a la lectura y se relacionan con el desarrollo de lengua y el éxito escolar. Sin duda la educación preescolar podría ser un importante factor de ayuda en este sentido.

No abstract

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι., το παιδικό βιβλίο έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών και στην Ελλάδα. Συστηματική μελέτη όμως του σύνολου χώρου του παιδικού βιβλίου για παιδιά προσχολικής ηλικίας (0-6 ετών) και του τρόπου με τον οποίο το αντιμετωπίζουν οι γονείς δεν υπάρχει. Το κενό αυτό επιδιώκει να καλύψει η εργασία μας με θέμα: “Το παιδικό βιβλίο της προσχολικής ηλικίας και η αντιμετώπισή του από τη σύγχρονη ελληνική οικογένεια”. Παιδικό βιβλίο με την ευρεία έννοια του όρου είναι κάθε βιβλίο που είναι σχεδιασμένο ή γραμμένο για να χρησιμοποιηθεί από παιδιά. Με τη στενότερη έννοια, με την οποία ο όρος παιδικό βιβλίο χρησιμοποιείται από το πλατύ κοινό, παιδικό βιβλίο είναι το βιβλίο που γράφεται για παιδιά και διαβάζεται από παιδιά, δηλαδή το εξωσχολικό παιδικό ανάγνωσμα. Κατά τον 20ό αι. εξαιτίας του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για το παιδί εκδόθηκαν πολλά παιδικά βιβλία. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία που παρουσιάζουν οδήγησαν τους ερευνητές στην κατηγοριοποίηση των παιδικών βιβλίων ανάλογα με τη μορφή (βιβλιοπαιχνίδια και βιβλία από χαρτόνι, εικονοβιβλία, εικονογραφημένα βιβλία, βιβλία με κεφάλαια) και το είδος των κειμένων (παιδική πεζογραφία, παιδική ποίηση). Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι. εκδόθηκαν πολλά παιδικά βιβλία και για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Η κυκλοφορία μεγάλου αριθμού βιβλίων για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο ενδιαφέρον των γονέων να αγοράσουν και να διαβάσουν στο παιδί βιβλία πριν από τη φοίτησή του στο Δημοτικό. Κι’ αυτό, γιατί επιστημονικές θεωρίες (του L. Vygotsky, Β. Bernstein) και αποτελέσματα ανάλογων ερευνών έδειξαν το σημαντικό ρόλο της οικογένειας στη γλωσσική, τη νοητική και την πολιτιστική ανάπτυξη του παιδιού κατά την προσχολική ηλικία και στη μεταγενέστερη σχολική του επιτυχία. Με σκοπό να διερευνήσουμε τη θέση του παιδικού βιβλίου στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια κατά την προσχολική ηλικία του παιδιού κάναμε μία έρευνα με υποκείμενα 1115 γονείς παιδιών προσχολικής ηλικίας. Ειδικότεροι στόχοι της έρευνας είναι: •Να διερευνηθεί η θέση του παραμυθιού στην ελληνική οικογένεια κατά την προσχολική ηλικία του παιδιού. •Να διερευνηθεί η αγορά και η ανάγνωση παιδικών βιβλίων από την ελληνική οικογένεια στο παιδί της προσχολικής ηλικίας, το περιεχόμενο των βιβλίων αυτών, τα κριτήρια και ο τρόπος επιλογής τους, ο σκοπός που επιδιώκεται με τη ανάγνωσή τους και η άποψη των γονέων για την ποσότητα και την ποιότητα των βιβλίων για παιδιά προσχολικής ηλικίας της ελληνικής βιβλιαγοράς. •Να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στο παιδικό βιβλίο και την τηλεόραση κατά την προσχολική ηλικία του παιδιού. •Να διερευνηθεί η σχέση του παιδιού της προσχολικής ηλικίας με την παιδική βιβλιοθήκη •Να διερευνηθεί η εξάρτηση όλων των παραπάνω παραμέτρων της αφήγησης/ανάγνωσης στο παιδί από κοινωνικές μεταβλητές, όπως μορφωτικό επίπεδο των γονέων, κοινωνική τάξη, επάγγελμα πατέρα, περιοχή διαμονής και αριθμός παιδιών της οικογένειας. Διαπιστώθηκε ότι η ποσότητα και η ποιότητα της εμπειρίας του παιδιού με το βιβλίο κατά την προσχολική ηλικία εξαρτάται από το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, την κοινωνική τάξη, την περιοχή διαμονής, το επάγγελμα του πατέρα και τον αριθμό παιδιών της οικογένειας. Οι οικογένειες των ανώτερων μορφωτικοοικονομικών στρωμάτων και οι οικογένειες των μεγάλων αστικών κέντρων (Θεσσαλονίκη) παρέχουν στα παιδιά τους κατά την προσχολική ηλικία περισσότερες και καλύτερες εμπειρίες σχετικά με το βιβλίο από τις οικογένειες των κατώτερων μορφωτικοοικονομικών στρωμάτων και τις οικογένειες των ημιαστικών και αγροτικών περιοχών. Η τηλεόραση προτιμάται από το βιβλίο περισσότερο από τα παιδιά των χαμηλών μορφωτικοοικονομικών στρωμάτων, ενώ οι επισκέψεις παιδικών βιβλιοθηκών από παιδιά προσχολικής ηλικίας στο μικρό ποσοστό που γίνονται αφορούν παιδιά με γονείς ανώτατης εκπαίδευσης. Προκειμένου να διερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η ελληνική οικογένεια αφηγείται/διαβάζει στο παιδί, μαγνητοφωνήσαμε μέσα σε ελληνικές οικογένειες την αφήγηση/ανάγνωση 56 κειμένων και σε 18 από αυτά μελετήσαμε τις παρεμβολές των αφηγητών/αναγνωστών. Παρατηρήθηκαν τρία στιλ αφήγησης/ανάγνωσης στο παιδί: η αισθητική, η συνεργατική και η διαλογική-διδακτική αφήγηση/ανάγνωση. Διαπιστώθηκε ότι και στα τρία στιλ αφήγησης/ανάγνωσης γίνονται παρεμβολές από τον αφηγητή/αναγνώστη, οι οποίες εξαρτώνται από την πρόθεση του αφηγητή/αναγνώστη, από το είδος του κειμένου και από την ηλικία του παιδιού. Για τον τρόπο παρουσίασης ειδικότερα των λαϊκών παραμυθιών, αναλύθηκαν και συγκρίθηκαν τρεις αφηγήσεις του παραμυθιού Ή Κοκκινοσκουφίτσα”. Διαπιστώθηκε ότι οι σύγχρονοι αφηγητές λαϊκών παραμυθιών διατηρούν από τη στερεότυπη μορφή των κειμένων των παραμυθιών μόνο την ιστορία, στην οποία κάνουν προσθαφαιρέσεις ανάλογα με την προσωπικότητά τους και το σκοπό που επιδιώκουν. Όσον αφορά την καταστροφή των βιβλίων από τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, σύμφωνα με τις συνεντεύξεις 27 γονέων παιδιών προσχολικής ηλικίας, αυτή εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Παρατηρείται κυρίως στη βρεφική ηλικία (0-3 ετών) και οι γονείς από πολύ νωρίς προσπαθούν να περάσουν στα παιδιά το μήνυμα ότι το βιβλίο είναι πνευματικό αγαθό και πρέπει να το προσέχουν. Με σκοπό να διερευνήσουμε το χώρο του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα, όπως αυτός διαμορφώθηκε στο τέλος του 20ού αι., πραγματοποιήσαμε μία ανασκόπηση της ελληνικής παιδικής βιβλιοπαραγωγής κατά τη δεκαετία 1990-99, με βάση τα στοιχεία των Στατιστικών Βιβλίου του περιοδικού Ιχνευτής. Για την καλύτερη διερεύνηση του παιδικού βιβλίου που απευθύνεται ειδικότερα στο παιδί της προσχολικής ηλικίας χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον και στοιχεία που συγκεντρώσαμε σε έρευνά μας με βάση τους καταλόγους βιβλίων των εκδοτικών οίκων που πήραν μέρος στην Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης το 2000. Διαπιστώθηκε ότι στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία του 20ού αι. το παιδικό βιβλίο είχε την μεγαλύτερη εκδοτική παραγωγή από όλες τις κατηγορίες βιβλίων και ότι ο αριθμός των παιδικών βιβλίων που εκδόθηκαν από το 1990 μέχρι το 1999 υπερδιπλασιάστηκε (αύξηση 128%). Η αύξηση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κυκλοφορία μεγάλου αριθμού μεταφρασμένων παιδικών βιβλίων (57% της παιδικής βιβλιοπαραγωγής της δεκαετίας). Από τις κατηγορίες παιδικών βιβλίων, τα λογοτεχνικά παιδικά βιβλία καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής βιβλιοπαραγωγής όλα τα έτη της δεκαετίας 1990-99 (60% και άνω), ενώ τα παιδικά βιβλία γνώσεων (20% της παιδικής βιβλιοπαραγωγής της δεκαετίας), μετά από μια έντονη ανοδική πορεία κατά τα πρώτα έτη, στο τέλος της δεκαετίας παρουσίασαν κάμψη. Προς το τέλος της ίδιας δεκαετίας υψηλή εκδοτική κίνηση παρουσίασε και το παιδικό βιβλίο που απευθύνεται στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, κυρίως χάρη στην έκδοση μεγάλου αριθμού “βιβλίων" πρώτων γνώσεων και δραστηριοτήτων. Η άνοδος αυτή του παιδικού βιβλίου για παιδιά προσχολικής ηλικίας οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο ενδιαφέρον των Ελλήνων γονέων να εξοικειώσουν το παιδί με το βιβλίο πριν από τη φοίτησή του στο Δημοτικό. Το ενδιαφέρον αυτό όμως παρατηρείται κυρίως στα ανώτερα μορφωτικοοικονομικά στρώματα. Με δεδομένο ότι το 49,4% των Ελλήνων δεν έχει ολοκληρώσει την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση καλό θα ήταν η πολιτεία στα πλαίσια των προσπαθειών της για την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου της χώρας να μεριμνήσει και για τη διάδοση του παιδικού βιβλίου στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα προς όφελος τόσο των ίδιων των παιδιών όσο και του έθνους μας.

In light of the contribution of children's books to the linguistic development of the preschool aged child, and the interest of Greek parents in buying and reading these books we have surveyed children's books for 1-6 year olds circulate in Greece at this time. It is remarkable that although many large publishing companies publish children's books, none of them is engaged exclusively in children's books. The majority of books written for preschool age children address the preschoolers and kindergartners. Two-thirds of these are fiction books, usually fairy-tales, while only 1/3 of them are nonfiction and are mainly about animals. The majority ofchildren's books for 1-6 year olds published in Greece are translations, as few Greek authors write books for children ofpreschool age. Those Greek authors who do address the 5-6 year olds tend to write fiction rather than nonfiction books. Resume A la lumiere de la contribution des livres pour enfants au developpement linguistique de I'enfant d'age prescolaire, ainsi que de I 'interet des parents grecs aacheter et a lire ces livres, nous avons passe en revue les livres pour enfants d'1 a 6 ans actuellement en circulation en Grece. Il est remarquable de noter que bien que plusieurs grosses societes d'editions publient des livres pour enfants, aucune d'entre elles ne se dedie entierement aux livres d'enfants. La majorite des livres ecrits pour cette tranche d'tige ciblent les 3-5 ans. Deux tiers de ces livres sont des oeuvres de fiction, pour la plupart des contes de fees, tandis qu 'un tiers seulement n 'est pas fictionnel et ales animaux pour objet. La majorite des livres pour enfants d'1 a6 ans publies en Grece sont des traductions, car peu d'auteurs ecrivent des livres pour enfants de cette tranche d'age. Les auteurs grecs qui ecrivent pour les 5-6ans ont tendance atraiter de fiction plutot que de non-fiction.Resumen A la luz de la contribucion de los libros para niiios al desarrollo linguistico del nino en edad pre-escolar, y del interes de los padres griegos en comprar y leer estos libros, hemos investigado los libros para niiios de uno a seis aiios que circulan en Grecia actualmente. Aunque muchas compaiiias editoriales publican libros para niiios, ninguna de ellas se dedica exclusivamente a este tipo de libros. La mayoria de libros escritos para niiios en edad pre-escolar se dirigen a niiios de pre-escolar y kinder. Dos tercios de estos libros son de ficcion, generalmente cuentos de hadas, mientras que un tercio de ellos son de otros generos, principalmente sobre animales. La mayoria de los libros para niiios de uno a seis aiios que se publican en Grecia son traducciones, mientras que pocos escritores griegos escriben libros para niiios en edad pre-escolar. Aquellos auto res griegos que se dirigen a niiios de cinco a seis aiios tienden a escribir ficcion mas que otros generos.