In this study, eight promising advanced bread wheat genotypes derived from breeding programs and Ceyhan-99, Sagittario, Masaccio, and Seri-82 commercial cultivars were used as materials. The experiments were carried out in 2018-2019 and 2019-2020 cropping years in a randomized complete block design with four replications. In the study, some agronomic and quality traits were investigated. Bread wheat genotypes varied significantly for all investigated traits in terms of the year, genotype, and year x genotype interactions. Based on average data, the investigated traits were determined as; plant height (PH) 90.86 cm, spike length (SL) 9.40 cm, spikelet number (SN) 18.90, grain number per spike (GNS) 56.22, grain weight per spike (GWP) 1.95 g, thousand kernel weight (TKW) 34.90 g, grain yield (GY) 654.54 kg/da, test weight (TW) 76.17 kg/hl, protein ratio (PO) 12.28%, wet gluten (WG) 34.16% and Zeleny sedimentation (ZS) 33.87 ml. According to the two-year results, the highest PH (102.8 cm) was obtained from the Ceyhan-99 cultivar, while ZDEB106 genotype had the longest spike length (9.83 cm) and the highest spikelet number (19.93). ZDEB108 genotype had the highest values in GNS (63.25), GWS (2.24 g), and test weight (77.73 kg hl-1). On the other hand, ZDEB103 genotype was the highest in PO (14 %), WGR (44.28 %) and ZS (40.78 ml). Again, ZDEB101 genotype had the highest TKW (39.255 g), while the highest grain yield (754.56 kg da-1) was obtained from the Massacio cultivar. On the other hand, principal component (PC1 and PC2) analysis explained 62.4 % of the total variation. Thus, a positive correlation was determined between GY with TKW, TW, and PH, while the other traits were negatively correlated with GY.

Buğday üretiminde yaygın olarak görülen sarı pas hastalığı önemli verim kayıplarına yol açmaktadır. Bu çalışmada, sarı pasa dayanıklı B35 yerel ekmeklik buğday genotipi ile hassas olan Seri 82 çeşidinin melezlenmesi sonucunda elde edilen F4 bitkileri ve ebeveynler kullanılmıştır. Genotipler gluten mukavemeti (Glu-B1), vernalizasyon (Vrn-A1), bodurluk (Rht8, uzun Rht-B1a & Rht-D1a ve kısa RhtB1b &Rht-D1b), yüksek protein oranı (Gpc-B1), dane sertliği, sarı pas (Yr51), kara pas (Sr49), çavdar translokasyonu ve mumsuluk (Wx-A1) özelliklerine ait allel spesifik markörler ile karakterize edilmiştir. Buğday genotiplerinde 16 DNA marköründen 39 adet polimorfik bant elde edilmiş, ortalama allel sayısı 2.4, ortalama polimorfizm bilgi içeriği (PIC) değeri 0.52 olarak tespit edilmiştir. En yüksek bant sayısı (6) VRN1AF marköründe, en düşük bant sayısı (1) Sun104 ve UHW89 markörlerinde elde edilmiştir. Sarı pasa dayanıklılık geni Yr51 (Sun104 markörü) Seri 82×B35-1 ve 5, kara pasa dayanıklılık geni Sr49 (Sun479 markörü) Seri 82×B35-1, 2, 3, 4, 5 ve 6, (Sun209 markörü) Seri 82 ve B35, bodurluk genleri RhtB1b (BF-MR1 markörü) Seri 82×B35-1, 2, 3, 4, 5 ve 6, Rht-D1a (DF2-WR2 markörü) Seri 82×B35-2, 3, 4 ve 6, Rht8 (WMS261 markörü) Seri 82×B35-2, 3, 4 ve 6, çavdar translokasyon genleri (NOR markörü) Seri 82×B35-2, 3 ve 4, (RIS markörü) Seri 82, B35, Seri 82×B35-1, 2, 3, 4, 5 ve 6 genotiplerinde tespit edilmiştir. DNA markörlerine göre yapılmış olan dendrogram, ebevynlerin F4 bireylerine benzerliğinin % 54 oranında olduğunu, Seri 82×B35-3 ve 4 genotiplerinin % 95 oranıyla birbirine en benzer genotipler olduğunu ortaya koymuştur.

Makarnalık buğday ıslah çalışmalarında kalite verim ve hastalıklara dayanıklılık önemli ıslah hedefleridir. Bu çalışmada, Türkiye'de belli bir ekim alanına sahip Ege 88 çeşidi ile bazı hastalık ve kalite özellikleri bakımından iyi olduğu bilinen B27 yerel makarnalık buğday çeşidinin resiproklu olarak melezlenmesiyle elde edilen ve F4 döl kuşağına getirilen, ebeveynlerle beraber toplam 39 genotip, mumsuluk (Wx-A1), kara pas (Sr49), gluten mukavemeti (Glu-B1), yüksek protein oranı (Gpc-B1), çavdar translokasyonu (1AL.1RS), vernelizasyon (Vrn-A1) ve bin dane ağırlığı özelliklerine ait allel spesifik markörler ile karakterize edilmiştir. Araştırmada kullanılan 39 makarnalık buğday genotipi sekiz allel spesifik DNA primeri ile taranmış ve 56 adet polimorfik bant elde edilmiş ve bu data kullanılarak genotiplerin genetik mesafeleri belirlenmiştir. Ortalama bant sayısı 7 olarak bulunurken, en çok bant üreten markör 15 bant ile Sun 479, en az bant üreten markör bir bant ile Bx 7OE markörü olmuştur. Ortalama polimorfizm bilgi içeriği (PIC) değeri 0.875 olarak hesaplanmıştır. En yüksek PIC değeri 0.99 ile SUN1, SUN479, Bx 7OE , RIS ve VRN1 markörlerinden, en düşük PIC değeri ise 0.39 ile UHW89 marköründen elde edilmiştir. Elde edilen markör verileri ile oluşturulan dendrograma göre, Ege 88 × B27_3 genotipinin diğerlerinden genetik olarak uzak olduğu ve Ege 88 × B27_7-Ege 88 × B27_8 ve B27 × Ege 88_5-B27 × Ege 88_6 genotipleri ise % 100 benzer bulunmuştur. Makarnalık buğday genotiplerinde mumsuluk (Wx-A1), kara pas (Sr49), yüksek protein oranı (Gpc-B1), gluten mukavemeti (Glu-B1) ve çavdar translokasyonları (1AL.1RS) ile ilgili alleller tespit edilirken, vernelizasyon (Vrn-A1) ve bin tane ağırlığı ile ilgili beklenen uzunluklarda bant elde edilememiştir.

Kahramanmaraş koşullarında yürütülen bu çalışmada on bir adet makarnalık buğday hattı, Karakılçık yerel çeşidi ile Saragolla, Cesare, Burgos ve Levante ticari çeşitleri materyal olarak kullanılmıştır. Araştırma tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak 2019-2020 ve 2020-2021 ürün yıllarında yürütülmüştür. Araştırmada bitki boyu, başak uzunluğu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, tane verimi, hektolitre ağırlığı, protein oranı ve yaş gluten oranı özellikleri incelenmiştir. Çalışma sonucuna göre ortalama bitki boyu 101.09 cm, başak uzunluğu 7.72 cm, başakçık sayısı 20.41 adet, başakta tane sayısı 62.24 adet, başakta tane ağırlığı 2.60 g, bin tane ağırlığı 42.02 g, tane verimi 583.26 kg da-1, hektolitre ağırlığı 79.55 kg hl-1, protein oranı % 13.08 ve yaş gluten oranı % 24.57 olarak belirlenmiştir. Temel bileşenler analizi (PC1 ve PC2) toplam varyasyonun % 65.5 açıklamıştır. Buna göre, tane verimi ile hektolitre ağırlığı, başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığı arasında pozitif bir ilişki olduğu, başak uzunluğu, başakçık sayısı, bin tane ağırlığı, bitki boyu, protein oranı ve yaş gluten oranı arasında ise negatif bir ilişki olduğu görülmüştür.