Ameliyathanelerde Cerrahi Dumanın Etkileri ve Korunmaya Yönelik Alınan Önlemler

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Batı Karadeniz Bölgesi ve Doğu Marmara Bölgesi'ndeki araştırma hastanelerinde cerrahi dumanın etkileri ve korunmaya yönelik alınan önlemlerin incelenmesidir. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan araştırma 1 Nisan-30 Haziran 2015 tarihleri arasında dört eğitim ve araştırma hastanesinin ameliyathanelerinde çalışan hemşirelerle gerçekleştirildi (n=105). Araştırma verileri, hemşirelerin sosyo-demografik ve çalışma özellikleri, cerrahi duman riskleri ve bu risklerden korunmaya yönelik aldıkları önlemleri içeren 15 sorudan oluşan veri toplama formu ile toplandı. Veriler sayı, yüzde, ortalama, standart sapma gibi tanımlayıcı istatistiklerle değerlendirildi. Bulgular: Yaş ortalaması 34,61±5,83 olan hemşirelerin ameliyathane ortamında cerrahi dumana maruz kalmaya bağlı baş ağrısı (%61,9), baş dönmesi (%32,4), gözlerde sulanma (%54,3), boğazda yanma (%43,8), öksürük (%41,0) gibi sorunlar yaşadıkları belirlendi. Hemşirelerin %90,5'i çalıştıkları ameliyathanelerde genel havalandırma sisteminin olduğunu, %89,5'i duman tahliye cihazının olmadığını, cihaz bulunan ameliyathanelerde çalışan hemşirelerin ise sadece %45,5'i cihazın kullanıldığını ve %72,4'ü cerrahi duman çıkaran aletler üzerinde filtre olmadığını ya da varsa bilmediklerini belirtti. Katılımcıların %96,2'si cerrahi dumandan korunmak için ameliyathanelerinde mevcut bir protokolün olmadığını ya da böyle bir protokol varsa da bilmediklerini belirtti. Cerrahi dumandan korunmak için hemşirelerin %85,7'sinin cerrahi maske kullandıkları belirlendi. Sonuç: Ameliyathanelerde cerrahi dumandan korunmaya yönelik alınan önlemlerin yetersiz olduğu ve hemşirelerin buna bağlı semptomlar yaşadığı görüldü. Ameliyathanelerde cerrahi dumandan korunmaya yönelik önlemlerin alınması ve yazılı protokollerin oluşturulması önerilmektedir.

Cerrahi Dumanın Ameliyathane Çalışanlarına Etkisi

“…Araştırma verileri; cerrahi dumanın riskleri, semptomları ve korunmaya yönelik ilgili literatür doğrultusunda hazırlanan veri toplama formu kullanılarak anket yöntemiyle toplanmıştır (2,5,9). Veri toplama formu, bireylerin tanıtıcı bilgilerini içeren sorular (yaş, cinsiyet, meslek, eğitim durumu) ve cerrahi dumana yönelik bilgi, yaşanan semptomlar, çalışılan ünitede cerrahi duman takviyesine yönelik alınan önlemleri içeren 19 sorudan oluşmuştur.…”

“…Alcan ve ark.nın çalışmasına göre hemşirelerin aldıkları önlemler arasında; aspirasyon kateterinin kullanılması, cerrahi maske, önlük, gözlük ve filtre yer almaktadır (5). Usta ve ark.nın çalışmasında cerrahi dumana yönelik alınan önlemler; cerrahi maske, önlük, eldiven, gözlük ve yüksek filtrasyon sağlayan maskeler olarak belirlenmiştir (2). Cerrahi duman içeriğindeki partiküllerin 0.1 μm'den küçük olduğu ve bu sebeple cerrahi maskelerin cerrahi dumana karşı koruyuculuk sağlayamadığı bilinmektedir (3,5,17).…”

“…Med J West Black Sea 2021;5(1): 80-85 GİRİŞ Ameliyathaneler, ileri teknoloji içeren araç gereçlerin kullanıldığı, birçok cerrahi teknik ve yöntemin uygulandığı, tüm bunların bir ekip çalışması olarak gerçekleştiği yerlerdir. Ancak ameliyathanelerde kullanılan araç gereçler, hızlı ve riskli işlemler, hasta ve çalışan sağlığı için risk oluşturabilmektedirler (1)(2)(3). Bu risklerden biri de cerrahi dumandır (3,4).…”

“…Bu risklerden biri de cerrahi dumandır (3,4). Koter dumanı, duman bulutu, aerosol, biyoaerosol, hava kirleticiler gibi çeşitli isimlerle tanımlanan cerrahi duman, ameliyathanelerde kullanılan enerji bazlı cihazların (elektrokoter, lazer, ultrasonik aletler, yüksek hızlı matkaplar, testereler gibi) kullanımı sırasında ortaya çıkan yüksek ısının, protein ve diğer organik maddeleri yakması ve çevre doku hücrelerinde nekroza sebep olması sonucunda dokulardaki yağ ve proteinin parçalanarak buharlaşması ile ortaya çıkmaktadır (1,2,(5)(6)(7). Kokusu olan ve gözle görülebilen cerrahi dumanın %95'i sudur; fakat geriye kalan %5'lik kısmı ölü ve canlı hücresel materyallerden, kan parçaları, virüs, bakteri ve toksik gazdan oluşur (7)(8)(9)(10).…”

“…Cerrahi duman ile yayılan bileşenlere uzun süre maruz kalan ameliyathane çalışanlarında; baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, öksürük, hapşırma, boğazda yanma, göz iritasyonu ve yaşarması, saçlarda koku, solunum güçlüğü, hipoksi, havayolu inflamasyonu, halsizlik, güçsüzlük, konjonktivit, dermatit, kas ağrısı, kramp, anemi, rinit, astım, anksiyete ve hepatit gibi sağlık sorunları görülmektedir (2,3,9,11). Literatürde cerrahi dumanın uzun vadeli etkileri tam belirtilmemekle beraber yol açtığı olası sağlık sorunlarına yönelik önlemler alınması gerektiği vurgulanmaktadır (3,5,6,9).…”