İllerin Yaşam Endeksi Göstergelerinin Çok Boyutlu Ölçekleme ve K-ortalamalar Kümeleme Yöntemi ile Analizi

Abstract

Geçmişten günümüze toplumların refah düzeyini ölçmeye çalışan birçok farklı endeks türetilmiştir. 2011 yılında ise Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tarafından daha iyi yaşam endeksi olarak adlandırılan bir endeks geliştirilerek, takip eden yıllarda birliğe üye olan ülkelerin endeks değerleri sıralanarak yayınlanmıştır. Çok benzer bir endeks ise Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2016 yılında "illerde yaşam endeksi" olarak adlandırılıp, oluşturulmuştur. Geliştirilen endeks, 11 farklı boyut ve yaklaşık 41 alt göstergeden elde edilmiştir. Bu çalışmada ise çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile iki boyutlu düzlemde noktasal olarak 41 alt gösterge dikkate alınarak görselleştirilen iller, daha sonra k-ortalamalar yöntemi ile kümelere ayrılmıştır.Çalışma sonucunda iki içsel bağımlı teknik kullanılarak elde edilen bulguların, TÜİK tarafından elde edilen bulgularla bazı önemli noktalarda farklılaştığı gözlemlenmiştir. Bu farklılaşmadan ortaya çıkan sonuç, bu endeks için farklı sıralama teknikleri de kullanılarak, bir yıl için değil ancak yeterli zaman boyutunu da dikkate alarak daha detaylı çalışmalar sonucunda elde edilecek bulgularla desteklenmesi gerektiği yönündedir.

Sosyo-Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye’de Düzey 1 Bölgelerinin Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi İle İncelenmesi

“…Gelişmişlik düzeyinin nasıl ölçüleceği ekonomideki tartışmalı konulardan biridir (Kılıç vd., 2011). 1960'lı yıllarda gelişme ve refah göstergesi olarak kişi başına düşen milli gelir kullanılırken, 1980'li yıllardan itibaren kişi başına düşen gelire ek olarak parasal olmayan bazı faktörler de kullanılmaya başlanmıştır (Özarı ve Eren, 2018). 1980'li yıllardan sonra ise gelişmişlik seviyesinin ölçümünde en iyi gösterge olarak kabul edilen kişi başına düşen milli gelirin tek başına kullanımı sorgulanmış/eleştirilmiş ve birçok değişkenden oluşan bir gösterge aranmaya başlamıştır.…”