Originalni naučni rad U ovom radu je istraživan uticaj sirovinskog sastava i načina obrade tkanina vodenim ekstraktom biljaka Allium cepa L. i Juglans regia L. na stepen obojenja i antibakterijska svojstva. Za istraživanja su korištene dvije tkanine različitih sirovinskih sastava (100 % pamuk i 50% pamuk/50% poliester), istih konstrukcionih karakteristika i približno iste površinske mase. Bojenje tkanina ekstraktima biljaka rađeno je na dva načina koristeći metodu iscrpljenja kupatila, uz dodatak različitih močila (CH 3 COOH i KNaC 4 H 4 O 6 · 4H 2 O). Antibakterijska svojstva tkanina obrađenih navedenim vodenim ekstrakatima su testirana na bakterije Escherichia coli i Staphylococcus aureus koristeći metodu paralelnih linija (AATCC TM 147). Primjenjeni ekstrakti biljaka mogli bi naći primjenu u proizvodnji malih serija unikatnih ekološki prihvatljivih proizvoda. U isto vrijeme ovako oplemenjene tkanine pokazuju određena antimikrobna svojstva. Sa ekološke tačke gledišta ekstrakti biljaka, kao prirodni proizvodi, predstavljaju pogodnu zamjenu za hemijske boje.Ključne riječi: tkanine, bojenje, ekstrakti biljaka, antibakterijska svojstva UVODObradom tekstila ekstraktima biljaka u cilju obojenja i davanja određenih antimikrobnih svojstava, povećava se upotrebna vrijednost tekstila. Na ovaj način obrađen tekstil je ekološki prihvatljiv proizvod, koji se može koristiti za izradu odjeće i posteljine u bolnicama.Primjena prirodnih antimikrobnih sredstava na tekstilu datira još iz antičkih vremena kada su stari Egipćani koristili začine i biljke za konzerviranje zavoja za mumije. Prirodna antimikrobna sredstva su korišćena za spriječavanje rasta bakterija i buđi na tkaninama. Prvi antimikrobni tekstilni materijal, u modernoj istoriji, razvio je 1967. godine Lister (1). Spriječavanje razmnožavanja mikroorganizama na tekstilu je postalo sve važnije za potrošače i proizvođače tekstila, zbog čega poslednjih nekoliko godina stalno raste interesovanje za antimikrobnu završnu obradu tkanina (2).Zbog činjenice da biološki aktivne materije iz biljaka mogu usporiti ili spriječiti rast mikroorganizama raste interesovanje i za proučavanje njihove primjene u obradi tekstila (3,4).Razlozi povećanog interesovanja, poslednjih nekoliko godina, za antimikrobnu završnu obradu tekstila su:• Promocija zdravlja i fizički aktivnog načina života; • Povećanje svijesti o štetnom uticaju mikroorganizama na tekstilu, na zdravlje i miris čovjeka; • Veća upotreba materijala iz sintetičkih vlakana i njihovih mješavina za izradu proizvoda, kao što su košulje, čarape, bluze i donje rublje, koji imaju tendenciju da, zbog lošijeg transporta vlage u odnosu na prirodna vlakna, usljed znojenja povećaju vlažnost kože.Svuda u okruženju se nalazi na hiljade vrsta mikroorganizama, pa tako i na našoj odjeći i na našem tijelu. Mikroorganizmi i njihovi metabolički proizvodi, kao i proizvodi raspada njihovih ćelija, mogu dovesti do više problema odnosno štetnih promjena na tekstilu. Oni kod čovjeka izazivaju iritaciju, preosjetljivost, razne bolesti uzrokovane toksič...

Biljke iz roda Achillea (familija Compositae) obiluju biološki aktivnim sastojcima, međukojima su najvažnija flavonoidna jedinjenja. Flavonoidi su sekundarni metaboliti kojisu široko zastupljeni u biljnom svijetu i imaju različite funkcije u metabolizmu biljaka.U ovom radu su dati rezultati istraživanja biološke aktivnosti najvažnijih flavonoidnihjedinjenja prisutnih u biljkama roda Achillea među kojima su najzastupljeniji apigenin,luteolin i kvercetin, te njihovi glukozidi. Među flavonoidnim heterozidima pronađenisu monoglukozidi (uglavnom O-glukozidi, C-glukozidi i O-glukuronidi) i diglukozidi(O-diglukozidi, C-diglukozidi, O-rutinozidi). Eksperimenti su pokazali da flavonoidipronađeni u biljkama ovog roda imaju širok spektar bioloških aktivnosti. Istraživanjesprovedeno na terminalnom ileumu zamorčeta je pokazalo spazmolitičku aktivnostapigenina, luteolina i kvercetina. Dokazano je da apigenin i luteolin imaju estrogenuaktivnost, a značajno je i antidijabetičko djelovanje luteolina usljed inhibicije enzimaα-glukozidaze. Na različitim ćelijskim linijama karcinoma je dokazano da kasticin icentaureidin, takođe važni flavonoidi roda Achillea, imaju antitumorsku aktivnost, aeksperiment sproveden na pacovima je pokazao antihipertenzivno djelovanje flavonoidaartemetina. Poznato je da flavonoidi imaju antioksidativno djelovanje, a to je potvrđenoi kod vrsta roda Achillea.

Sve značajnija upotreba organometalnih jedinjenja u terapeutske svrhe je potakla mnoga istraživanja u oblasti inhibicije enzima. U ovom radu je ispitivan efekat ferocena i njegovih derivata na proteolitičke enzime prisutne u lizatu Esherichia coli ATCC 25922. Utvrđeno je da ferocen najviše, skoro za 50%, smanjuje brzinu nastajanja p-nitroanilina iz N-α-benzoil-DL-arginin p-nitroanilida (BAPNA) uz pomoć enzima lizata bakterije E. coli. Dakle, za inhibiciju hidrolize BAPNA-e pomoću lizata ove bakterije i sam ferocen je bio dovoljno djelotvoran, iako je bilo za očekivati da će uvođenje poželjnih funkcionalnih grupa u molekulu ferocena poboljšati inhibiciju tripsina ostvarivanjem bolje interakcije sa enzimskim aktivnim mjestom.

No abstract