This article outlines the theoretical basis of describing morphosyntactic problems in The Dictionary of Proper Uses of Language. The main point was to 1) show the principles of the reference grammatical model and 2) to describe the main phases of the procedure of language facts evaluation. In the first case, we refer to the dependency syntax model, which reflects the relationships between the elements of syntactic structures through assigning them to a specific type of binding. In the second case, in contrast to the traditional nor-mative model, the importance of the frequency of the specific syntactic structures is much more underlined. Ultimately, the combination of prevalence and frequency of language elements allows for constructing an objective assessment procedure.

No abstract

Artykuł wpisuje się w krąg badań, których celem jest przedstawienie ograniczeń w budowaniu konstrukcji składniowych w tekstach prawnych. Za jeden z przejawów tych ograniczeń uznaje się swoistą łączliwość leksykalną, opisywaną za pomocą pojęcia kolokacji. Kolokacją nazywa się wyrażenie składające się z komponentów, których współwystępowanie jest motywowane leksykalnymi ograniczeniami ich łączliwości. Celem poniższego opracowania jest objaśnienie wstępnej, częś- ciowo zautomatyzowanej procedury rozpoznawania kolokacji w podkorpusie tekstów prawnych z dziedziny prawa karnego.

O pojęciu jednostki tekstu prawnego WprowadzenieDowolny system porozumiewania zakłada -w punkcie wyjścia -istnienie dwóch istotnych komponentów -niepodzielnych jednostek elementarnych oraz reguł ich łą-czenia w złożone struktury komunikacyjne. Tym samym podstawowym etapem badań językowych jest oddzielenie elementów wyżej wskazanych zbiorów. Trzeba jednak mieć świadomość, że tak zarysowane zadanie badawcze nie jest czynnością oczywistą, co więcej, jest ono uwarunkowane licznymi czynnikami, jak metodologiczne tło rozważań czy zakres przedmiotowy ich realizacji. Czynność ta komplikuje się dodatkowo wówczas, gdy próba wskazania jednostek elementarnych jest odnoszona do odmian ję-zyka naturalnego 1 , które to zasadniczo są kształtowane przez modyfi kację modeli ogól-nych. Z tego też powodu poniższe obserwacje mają z założenia charakter teoretyczny i służą pogłębieniu refl eksji na temat statusu językowego wyrażeń, których zakres stosowania ogranicza się do tekstów specjalistycznych. W tym celu proponujemy wprowadzenie do opisu pojęcia jednostka tekstu specjalistycznego (JTS), które wskazuje na ograniczony zakres użycia danego wyrażenia, lecz nie przesądza o jego statusie języ-kowym i stopniu specjalizacji. Nasze obserwacje zawężamy do polszczyzny wykorzystywanej w dziedzinie prawa, dlatego w dalszej części tekstu będziemy mówić o jed-1 Na marginesie zwróćmy uwagę na panujący w literaturze przedmiotu chaos terminologiczny w odniesieniu do tzw. języków specjalistycznych. Mówi się w ich wypadku m.in. o odmianach specjalistycznych, subkodach, stylach czy rejestrach polszczyzny. Jak się jednak wydaje, rozstrzygnięcie powyższych kwestii nie jest możliwe bez gruntownych badań nad tzw. językami specjalistycznymi, wychodzących od określenia ich statusu. Z tego też powodu z uwagi na opisywane w niniejszym tekście mechanizmy tworzenia jednostek specjalistycznych będziemy posługiwali się pojęciem "odmiany języka", zdając sobie jednakże sprawę z jego wieloznaczności.

Artykuł dotyczy nauczania języka polskiego jako obcego. Stanowi pierwszy z dwóch tekstów poświęconych nauczaniu słowotwórstwa z perspektywy jego związku ze składnią. Wiedza na ten temat jest przydatna do budowania zdań i dłuższych wypowiedzi oraz dokonywania w ich ramach przekształceń o funkcji stylistycznej. W opracowaniach kierowanych do uczących się języka polskiego jako obcego informacje o analogii składniowej wyrażeń powiązanych relacjami słowotwórczymi są rozproszone, co utrudnia zorientowanie się w zakresie i stopniu regularności zjawiska. Przedstawiany artykuł wiedzę tę uzupełnia i porządkuje na podstawie dorobku gramatyki strukturalnej o podstawach formalnych oraz badań własnych. Pokazuje zróżnicowaną seryjność zjawiska dziedziczenia schematu składniowego: od identyczności schematów, przez częściową zbieżność po całkowitą zmianę walencji, tj. liczby otwieranych miejsc i ich realizacji. W tekście zwrócono także uwagę na to, że w ramach klas i podklas gramatycznych oraz zastosowanych formantów słowotwórczych zakres dziedziczenia składni jest do pewnego stopnia przewidywalny.