SAŽETAK Uvod/cilj Najčešće krvlju prenosive bolesti ili transfuzijske transmisivne infekcije (TTI) su hepatitis tipa B i C i virus humane imunodeficijencije (HIV). Brojnim testovima može se dokazati njihovo prisustvo u krvi indirektnim (prisustvo antitela-ELISA i CLIA) ili direktnim putem (prisustvo genoma virusa NAT PCR i LCR). Cilj rada je analiza testiranja na markere krvlju prenosivih bolesti kod trudnica, pacijenata koji se pripremaju za planirane hirurške procdure i osobe sa rizičnim ponašanjem na prisustvo virusa (HBs Ag, anti-HCV i anti-HIV) sprovedenog u Gradskom zavodu za javno zdravlje u Beogradu i upoznavanje sa preventivnim merama za njihovo suzbijanje. Metod rada U dvogodišnjoj studiji testirano je 11.983 trudnica i 934 osoba sa rizičnim ponašanjem. Preliminarno testiranje na HBs Ag, antitela anti-HCV i anti-HIV, vršeno je ELISA testom treće generacije. Preliminarno pozitivni uzorci krvi ponovno su testirani istim testom iz novog uzorka, nakon 10-14 dana od utvrđene preliminarne pozitivnosti na ispitivane markere TTI. Kod ponovno pozitivnih uzoraka krvi rađen je potvrdni "Western Blot" test za određivanje antitela u humanom serumu ili plazmi, na markere TTI. Uzorci krvi pozitivni na potvrdnom testu na ispitivane markere TTI, prihvaćeni su kao potvrdno HBs Ag pozitivni, potvrdno anti-HCV reaktivni i potvrdno anti-HIV reaktivni. Rezultati Od ukupno testiranih trudnica bilo je 152 (1,27%) preliminarno reaktivnih, 38 potvrdno pozitivnih na HBsAg (0,32%) i 114 (0,95%) lažno reaktivnih na HBsAg; 123 (1,03%) preliminarno reaktivnih na anti-HCV, 35 potvrdno pozitivnih trudnica na antitelo anti-HCV (0,29%) i 88 (0,74%) lažno pozitivnih na HCV; i 15 (0,13%) preliminarno reaktivnih, 5 trudnica potvrdno pozitivnih na antitelo anti-HIV (0,04%) i 10 (0,09%) lažno reaktivnih anti-HIV. Od 934 testirane osobe sa rizičnim ponašanjem detektovano je 36 (3,85%) preliminarno reaktivnih na HBs Ag, 28 (2,99%) potvrdno pozitivnih na HbsAg i 8 (0,86%) lažno reaktivnih HBsAg; 38 (4,07%) preliminarno reaktivnih anti-HCV, 33 (3,53%) potvrdno pozitivnih na anti-HCV i 5 (0,54%) lažno reaktivnih na anti-HCV, kao i 10 (1,07%) preliminarno anti-HIV reaktivnih, 9 (0,96%) anti-HIV potvrdno pozitivnih i jedna (0,11%) osoba lažno-reaktivno na anti-HIV sa rizičnim ponašanjem. Zaključak Naše ispitivanje pokazuje veću prevalencu na HbsAg, anti-HCV i anti-HIV kod osoba sa rizičnim ponašanjem u odnosu na trudnice, ako i veću razliku u nalazu lažno reaktivnih rezultata kod trudnica, u odnosu na osobe rizičnog ponašanja. Preventivne mere sastojale bi se u edukaciji stanovništva o putevima širenja krvlju prenosivih bolesti, njihovoj prevenciji, testiranju krvi i krvnih produkata testovima najnovije generacije i pravilnom izvođenju medicinskih intervencija uz poštovanje principa asepse i antisepse. Ključne reči: markeri, krvlju prenosive bolesti, algoritmi, preventivne mere.

Uvod U industrijski razvijenim zemljama Zapadne Evrope i SAD sve više se koristi autologna transfuzija (AT) krvi i /ili autolognih krvnih produkata. Ciljevi Analiza mogućnosti upotrebe autolognih hemoprodukata (AH) u mirnodopskim i ratnim uslovima. Metod rada U mirnodopskim uslovima primenjive su sve strategije AT: planirana preoperativna kolekcija autologne krvi (PPK-AK) i/ili krvnih sastojaka; akutna normovolemijska hemodilucija (ANH); intraoperativno spasavanje autologne krvi (AK); spasavanje postoperativno prolivene krvi; davanje autolognih trombocita; primena autolognog fibrinskog lepka (AFL) i autolognig tkivnih adheziva (ATA); prikupljanje i skladištenje AE i autologne sveže plazme. U vanrednim događajima i u ratu najprimenljivanije strategije su: ANH, intraoperacijsko spasavanje AK, spasavanje postoperacijski prolivene krvi i primena AFL i ATA. Rezultati U mirnodopskim uslovima PPK-AK je korišćena kod 314 odraslih pacijenta planiranih za elektivne operacije. AK je obezbeđena u količini od 520 ml za 281 pacijenta, 390 ml za 4 pacijenta, 780 ml za 11 pacijenata, 1040 ml za 16 pacijenata i 1560 ml za 2 pacijenta. ANH je izvršena kod 30 pacijenata. Kod 20 operisanih od karcinoma debelog creva i jednog nakon nefrektomije eksfundovano je 780 ml krvi. ANH je urađen kod 9 ortopedskih pacijenata. Mirnodopsko intraoperativno spasavanje AK je korišćeno kod 52 odrasla pacijenata tokom kardiohirurških procedura. Prikupljeno je i reinfundovano od 1.500 do 3.500 ml AK. Upotrebom "Cell-Savera" (CS-a) u pedijatrijskoj kardiohirurgiji primenjivano je intraoperativno spasavanje AK kod 63 pacijenta. Količina intraoperacijski spasene AK po operaciji se kretala od 210 ml do 620 ml. U VMA, devedesetih godina prošlog veka autologna plazma bogata trombocitima je uspešno primenjena kod 38 bolesnika kojima je ugrađen dakronski graft. U ratnim uslovima na prostorima bivše Jugoslavije, primenjeno je intraoperativno spasavanje AK kod 25 ranjenika sa zatvorenim hematotoraksom, nakon vazdušnog blasta. Prikupljeno je 500 do 1.500 ml AK. Upotrebom "Pleur-Evac autotransfuzionog sistema", odmah nakon sakupljanja, intraoperativno spasena AK je reinfundovana ranjeniku tokom helikopterskog transporta do VMA. Autologni fibrinski lepak primenjen je kod 10 ranjenika sa rekonstruktivnim operacijama. Zaključak U mirnodopskim uslovima, program AT može biti organizovan u svakoj bolničkoj ustanovi koja ima uslove za njegovo sprovođenje. Program je uspešniji ako uključi više strategija AT. Upotreba AT je veoma značajna za transfuziološki tretman jer može da posluži kao alternativa homolognoj transfuziji. Naša iskustva u prethodnim ratnim dešavanjima ukazuju na mogućnost uspešnog korišćenja pojedinih strategija programa AT u vanrednim situacijama i ratu. Ključne reči: program autologne transfuzije; autologna krv; homologna krv, transfuziološki tretman.

Uvod/cilj Autologna transfuzija (AT) krvi i/ili krvnih produkata je sve zastupljenija u kliničkoj praksi. Sve češće se u oftalmologiji koristi autologni serum pripremljen iz autologne krvi bolesnika kod mnogih poremećaja na oku, a posebno kod "sindroma suvog oka". Ciljevi istraživanja bili su da se utvrdi značaj primene autolognog seruma (AS) u terapiji kod oftalmoloških pacijenata, način pripreme