Diş Ti̇careti̇n Dövi̇z Kuru Deği̇şi̇mleri̇ne Duyarliliği: Türki̇ye Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme

Abstract

ÖZBu çalışmada Türkiye dış ticaretini etkileyen faktörler ve özellikle döviz kurunun dış ticaret üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu amaca yönelik zaman serisi analizleri kullanılmış ve çalışmada kullanılan seriler 1980 ve 2010 yıllarını kapsamaktadır. Reel döviz kurları, GSYİH, dış gelir ve politik haklar açıklayıcı değişken olarak kullanılmıştır. Bağımlı değişken olarak da ihracat ve ithalat değerleri alınmıştır. Çalışma-da kullanılan tüm serilerin birinci dereceden farkları alınarak durağanlaştığı gözlenmiştir. Kısa ve uzun dönemli ilişkilerin tespiti için eş bütünleşme ve hata düzeltme modelleri kullanılmıştır. Reel döviz kuru hariç diğer değişkenleri için istatistikî bakımdan anlamlı ve teorik olarak beklenilen yönde katsayılar elde edilmiştir. Sonuç olarak Türkiye dış ticareti üzerinde döviz kurlarının önemli bir etkiye sahip olmadığı ve Türk dış ticaret yapısının giderek ihraç etmek amacıyla ithal eden (re-exporter) yapıya büründüğü göz-lenmiştir.Anahtar Kelimeler: Dış Ticaret, Döviz Kuru, Zaman Serisi Analizi JEL Sınıflandırması: C32, F10, F31 SENSITIVY TO EXCHANGE RATES VOLATILITY OF FOREIGN TRADE: AN EMPRICAL INVESTIGATION ON TURKEY ABSTRACTIn this study, it is aimed to check the factors that affecting Turkish foreign trade and specifically the effects of real exchange rate volatility were examined. For this purpose, time series analysis were run and data covers the years between 1980 and 2010. The variables of real exchange rate, GDP, foreign income and political rights were taken as explanatory variables of the study. Export and import were taken as dependent variable. All series used in the models are stationary in the first difference and co-integration tests and error correction models were used to check long run and short run relationships between variables. It was reached statistically significant and theoretically expected coefficients except from real exchange rates. As a consequence, it was observed that there is no significant effect of exchange rate volatility on Turkish foreign trade and Turkish trade structure are becoming re-exporter.

Real Exchange Rate Volatility and Sectoral Export Flows Under Intermediate and Flexible Exchange Rate Regimes: Empirical Evidence From Turkey

“…As the research gives special attention to these sectors, it could be seen that real exchange rate is positive and significant for these sectors under intermediate exchange rate regime and negative and significant under flexible exchange rate regime. Kızıldere, Kabadayı, and Emsen (2014) also found that the depreciation of Turkish lira decreased exports. Hepaktan, Çınar, and Dündar (2011) also found weak effects of real exchange rate on exports.…”

Türkiye’de Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Zamana Göre Değişen Nedensellik Testlerinden Bulgular

“…Kabadayı ve Emsen (2014) ise Türkiye'de dış ticareti etkileyen faktörleri dış ticaretin döviz kurunda ortaya çıkan değişimlere olan duyarlılığı çerçevesinde incelemişlerdir. 1980-2010 dönemini kapsayan çalışmanın sonuçları, reel döviz kurundaki değişmelerin dış ticaret üzerindeki etkisinin önemli bir boyutta olmadığını göstermekte ve bu durumun ihracatın ithalat bağımlılığının kur politikalarının etkisinin nötr hale getirmesinden kaynaklandığını ortaya koymaktadır.…”

Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesi̇nde Reel Dövi̇z Kuru Deği̇şi̇mleri̇ni̇n Türki̇ye’ni̇n Diş Ti̇caret Performansina Etki̇leri̇: Yapisal Kirilmali Bi̇r Anali̇z

“…Kızıldere, Kabadayı ve Emsen (2014), 1980-2010 döneminde Türkiye'nin dış ticaretini etkileyen faktörleri Zivot-Andrews yapısal kırılmalı birim kök testi, Engle ve Granger eşbütünleşme testi, ECM ve EKK (En Küçük Kareler) yöntemleriyle analiz etmiş ve döviz kurlarının, Türkiye'nin dış ticareti üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığını belirlemiştir.Özmen (2014), reel döviz kuru ile dış ticaret dinamikleri arasındaki ilişkileri, Türkiye'nin 1995-2011 dönemi verilerini kullanarak, Balassa endeksi yardımıyla incelemiş ve 1990'lı yıllarla karşılaştırıldığında, 2000'li yıllarda özellikle orta-yüksek ve ileri teknoloji ürünlerinde, imalat sanayi sektörlerinin küresel katma değer zincirlerine eklemlenme derecelerinin yüksek oranda artmış olduğunu, Türkiye'nin ihracat ve ithalatının, OECD ülkelerinin milli gelirleri ve yurtiçi reel gelir tarafından belirlenmekte olduğunu ve bu değişkenlerin talep esnekliklerinin çok yüksek olduğunu belirlemiştir.Caporale, Gil-Alana ve Mudida (2014), Kenya'da Marshall-Lerner koşulunun geçerliliğini, 1996:Q1-2011:Q4 dönemi için Box-Pierce ve Ljung-Box-Pierce yöntemleriyle incelemiş ve ödemeler dengesi ile reel döviz kuru ve göreceli gelir arasında eşbütünleşme ilişkisi olduğunu ve Marshall-Lerner koşulunun geçerli olduğunu belirlemiştir.Değer ve Demir (2015), Türkiye'de reel efektif döviz kuru ile dış ticaret hacmi arasındaki ilişkileri, 1997:M01-2014:M12 dönemi için Granger nedensellik testiyle incelemiş ve reel efektif döviz kurundan dış ticaret hacmine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin bulunduğunu tespit etmiştir Uslu (2018),. Farklı gelir grubundaki ülkelerde Marshall-Lerner Koşulu ve J Eğrisi Hipotezinin geçerliliğini, 1960-2016 dönemi için Kao panel eşbütünleşme testi, PDOLS (Panel Dynamic Ordinary Least Square: Panel Dinamik En Küçük Kareler) yöntemleriyle araştırmış, reel efektif döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasında yüksek gelirli ülkelerde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olmadığını, üst orta gelirli ve alt orta gelirli ülkelerde negatif, düşük gelirli ülkelerde ise pozitif bir ilişkinin olduğunu tespit etmiştir.…”