İlkokul 4. Sınıf Ders Kitaplarının Okunabilirliklerinin Değerlendirilmesi

Abstract

Öz: Okuma problemleri ülkemizde yalnızca özel gereksinimli öğrencilerin değil aynı zamanda tüm öğrencilerin yaşadığı bir durumdur. Son dönemde uluslararası değerlendirmelerin sonuçları okuryazarlık ile ilişkili okullarda gerçekleştirilen öğretimler ve kullanılan materyallerde düzenlemeler yapılması gerektiğini göstermektedir. Öğretim sürecinde öğrencilerin sınıf düzeylerine uygun okuma materyalleri ile çalışmaları önemlidir ve bu nedenle, ders kitapları hazırlanırken yazılan metinlerin okunabilirliklerine dikkat edilmelidir. Öğrencilerin eğitsel düzeylerinin üzerinde zorluğa sahip metinler öğrencilerin okuduğunu anlama performanslarını olumsuz etkilemektedir. Bu çalışmada ilkokul 4. sınıf Türkçe, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler kitaplarından seçkisiz olarak belirlenen metinler Ateşman (1997), Çetinkaya-Uzun Okunabilirlik Formülü (2010), Yeni Okunabilirlik Düzeyi (Bezirci ve Yılmaz, 2010) okunabilirlik formüllerine göre değerlendirilmiş ve formüllerin sonuçları karşılaştırılmıştır. Bulgular incelendiğinde okunabilirlik formüllerine göre kitapların 4. sınıf düzeyinin üzerinde zorluk derecelerine sahip oldukları ve formüller arasında farklılıkların oluştuğu görülmüştür. Bu durumun nedenleri ve çözüm önerileri tartışılmıştır.Abstract: In Turkey, reading problems are a common problem of not only students with special needs but all of our students. Considering the results of international assessments, we need to take a look to our literacy education. It is important to train students with appropriate materials according to their age and class level. Textbooks should be prepared according to readability formulas. In this study reading passages randomly selected from 4th grade Science, Social Science and Turkish textbooks evaluated using Ateşman (1997), Çetinkaya-Uzun Readability Formula (2010), and New Readability Level (Bezirci & Yılmaz, 2010) readability formulas. Finding showed that textbooks are above class level and results of formulas showed differences. Possible explanations of this situation and recommendations are discussed further. GirişOkuma tüm bireyler için eğitim ve günlük yaşamda kullanılan en temel beceridir. Güldenoğlu, Kargın ve Miller (2014) okumayı ''okuyucuların yazılı metinlerde yer alan kelimeleri uygun ortografik, sesbilgisel, morfolojik bilgi ve becerilerini kullanarak çözümlemeleri, ardından çözümlenen kelimeleri var olan sözcük dağarcıkları, önceki bilgi ve deneyimleri ile bağdaştırarak anlamlandırmaları, sonrasında ise anlamlandırdıkları kelimelerden oluşan cümleleri sözdizimsel özellikleri bağlamında analiz edip verilmek istenen mesaja ulaşabilmeleri gereken bir süreç'' olarak tanımlamışlardır. Öğrencilerden eğitim hayatlarının ilk üç yılında okuma becerisinde ustalaşmaları ve sonraki yıllarda okumayı yeni bilgileri öğrenmede bir araç olarak kullanmaları beklenmektedir. Ancak öğrencilerin önemli bir bölümünün okumada sınıf düzeyinde başarı gösteremedikleri bilinmektedir. Bu öğrencilerin okuma becerilerini edinmede güçlük yaşadıkları ve ilerleyen yıllarda okulu bırakma eğilimi gösterdikleri ve...

Ortaokul ve Lise Ders Kitaplarında Ses Konusundaki Metinlerin Okunabilirliği

“…Bunun için daha önceki raporlarda da karşımıza çıkan okunabilirlikle başlamak faydalı olabilir. Çünkü kararında bir okunabilirlik olmadan anlaşılabilirliği sağlamak da mümkün olmayacaktır (Özbek & Ergül, 2018;TTKB Ders Kitapları ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı, 2021). Burada, kararında bir okunabilirlikle öğrenci seviyesine uygun bir okunabilirlikten bahsedilmektedir.…”

“…Bu araştırmanın amaçları arasında formülleri birbiriyle kıyaslamak olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Üç farklı formül kullanılmasındaki amaç alan yazında bu üç formülün birinin diğerine üstünlüğünü gösteren çeşitlendirilmiş kanıtlar olmaması ve üç formülün birbirinden farklı sonuçlar ortaya koyduğu iddiasının olmasıdır (Özbek & Ergül, 2018). Ayrıca üç formülün de tanımlanması sürecinde çeşitli bilgiler sunulmuş olmasına rağmen formüllerin kullanılması için bu bilgiler bir sınırlılık olarak belirtilmemiştir.…”

Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri

“…Zira bir metindeki cümleler ve kelimeler hatta heceler uzunsa ve bu durum anlam oluşturmayı zorlaştırıyorsa okunmaları için kendilerine verilen metinler, çocuklar ve yetişkinler tarafından kabul görmemektedir (Erdem, 2011). Metinlerin okunabilirlik düzeylerinin düşük olması aynı zamanda bu metinleri okuyan kişilerin bilgiler arasında ilişki kurmasını ve metinden anlam çıkarmasını da zorlaştırmaktadır (Özbek ve Ergül, 2018). Bunun yanında kendisine zor gelen bir metinden dolayı, okuduğunu anlama düzeyi zayıf olan bir okuyucunun okumaya karşı cesareti kırılır.…”

“…Türkçe metinler için geliştirilen okunabilirlik formüllerinden hareketle araştırmacılar tarafından çeşitli çalışmalar ortaya konmuştur. Konuyla ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde başta ilkokul (Baş ve İnan-Yıldız, 2015;Demir ve Çeçen, 2013;Özbek ve Ergül, 2018;Tosunoğlu ve Özlük, 2011), ortaokul (Bağcı ve Ünal, 2013;Baki, 2019;Bora, 2019;İskender, 2013;Lüle-Mert, 2018;Okur ve Arı, 2013;Özçetin ve Karakuş, 2020;Özdemir, 2016;Şakiroğlu, 2020) ve yabancılar için Türkçe (Bağcı, 2020;Biçer ve Alan, 2017;Mutlu, 2020;Yılmaz ve Temiz, 2014;Zorbaz ve Köroğlu, 2016) ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri olmak üzere çok sayıda araştırmanın olduğu görülmektedir. Bunun yanında çeşitli edebiyat eserlerinin okunabilirlik düzeylerini belirlemeyi amaçlayan çalışmalar da (Çeçen ve Aydemir, 2011;Çinpolat, 2019;Kayabaşı, Yılmaz ve Doyumağaç, 2016;Özcan, 2020;Özgü-Koçağan, 2012;Teke, 2016;Temizyürek, 2010;Ziya, 2019) mevcuttur.…”

“…Readability is a concept related to the formal features of the texts. Increasing the number of syllables in a word and the number of words in a sentence decreases the readability level of the text (Özbek and Ergül, 2018). For this reason, readability is extremely important in both mother tongue and foreign language teaching.…”