Ortaöğretim Öğrencilerinde Kariyer Karar Verme Öz-Yeterliğinin Yordayıcıları Olarak Benlik Saygısı ve Algılanan Sosyal Destek

Abstract

Öz: Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim öğrencilerinde benlik saygısı ve algılanan sosyal desteğin kariyer karar verme öz-yeterliğini yordamadaki rolünü incelemektir. Araştırmanın çalışma grubu, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında, Uşak ili merkezinde bulunan üç farklı ortaöğretim kurumunda öğrenim görmekte olan ve araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden toplam 417 öğrenciden (249 kız-168 erkek) oluşmaktadır. Araştırma, ilişkisel tarama modeline uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada katılımcıların kariyer karar verme özyeterliği düzeylerini belirlemek amacıyla "Kariyer Karar Verme Öz-Yeterliği Ölçeği-Kısa Form", benlik saygısı düzeylerini belirlemek amacıyla "Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği" ve algılanan sosyal destek düzeylerini belirleyebilmek için de "Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği" kullanılmıştır. Analizler, SPSS 17.0 paket programı aracılığıyla .05 ve .01 anlamlılık düzeyinde test edilmiştir. Veriler korelasyon, çoklu regresyon ve bağımsız örneklemler t-testi teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularında benlik saygısı ve kariyer karar verme öz-yeterliği arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Benzer şekilde, algılanan sosyal destek ile kariyer karar verme öz-yeterliği arasında da pozitif yönlü anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Bulgular, ortaöğretim öğrencilerinin kariyer karar verme öz-yeterlikleri üzerinde benlik saygısı ve algılanan sosyal desteğin yordayıcı rolünü ortaya koymuştur. Araştırmadan elde edilen bulgular, ilgili alanyazın ışığında tartışılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur.

Investigation of the Relationship Between Adolescents’ Career Indecision, and Social Support Perception and Basic Psychological Needs

“…Similarly, Sürücü (2005) found a positive relationship between vocational maturity and perceived social support. In another study (Mert, Duman, & Kahraman, 2019), it was found that perceived social support predicted self-efficacy of career decision-making. In yet another study, Bacanlı (2012) states that in the profession choice of individuals who have career decision-making difficulties, factors other than themselves play a role, and these people experience external conflicts arising from individuals around the them such as parents, other relatives, friends and teachers.…”

Meslek Lisesi Öğrencilerinin Öz-Yeterliklerinin Yordayıcısı Olarak İnsani Değerler

“…Bunun nedeni, bireylerin gerçekleştirdikleri eylemlerin bekledikleri sonuçlara ulaşabileceğine inanmadıkları sürece, karşılaştıkları zorluklar ve problemler karşısında eyleme geçmelerinde ve sebat etmelerinde yetersiz kalmalarıdır. Bireyler için olumlu ve güçlü bir tutum olarak değerlendirilebilen öz-yeterlik, bireylerin yaşamsal faaliyetlerini ve bilişsel süreçlerini doğrudan etkilemektedir (Mert, Duman ve Kahraman, 2019). Çünkü, öz-yeterlik; bireylerin bir şeyi başarabilmek ve gerçekleştirebilmek adına ihtiyaç duydukları bilişsel, duygusal, sosyal ve davranışsal becerilerini hayata geçirmelerini sağlar (Oral ve Dilmaç, 2015).…”

“…İnsani değerlerin bireyleri davranışsal, duyuşsal ve bilişsel yönlerden etkilediği düşünüldüğünde (Büyükyıldırım ve Güçlü, 2015;Kavun, 2016;Tulunay Ateş, 2017); öz-yeterlik inancının da bireylerin üst bilişsel akademik başarısını, kimlik duygusu kazanımı, mesleki gelişim, meslek seçimi, motivasyon, kişisel değerler, benlik saygısı, karar verme, tutum, girişimcilik (Doğan ve Tuncer, 2017;Kartopu, 2016;Barni, Danioni ve Benevene, 2019;Tentama vd., 2019;Yücesoy, 2019;Mert, Duman ve Kahraman, 2019;Argyropoulou, Sidiropoulou-Dimakakou ve Besevegis, 2007;Dinther, Dochy ve Segers, 2011;Zimmerman, 2000, Gushue vd., 2006Atik, Tan, Doğan ve Erkoç, 2018;Saptono ve Wibowo, 2018) gibi değişkenlerle ilişkili olduğu ya da bu değişkenleri yordadığı görülmektedir. Bu nedenle insani değerlerin, bireylerin tutum ve davranışlarını etkilediği ve insanların inandıkları doğrular, yanlışlar doğrultusunda karar verme yetileri öz-yeterlik inançları ile ilişkili olduğu düşünülebilir.…”

Lise Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Özelliklerinin Mesleki Kararsızlık Düzeylerini Yordayıcı Gücünün İncelenmesi

“…14-18 yaş arasına denk gelen bu dönem Super'ın mesleki gelişim dönemlerinden araştırma evresine karşılık gelmektedir. Araştırma evresinde bulunan öğrenciler yükseköğretim programlarını araştırmak, meslekleri incelemek, plan yapmak ve bunlarda tutarlılık göstermek gibi billurlaşma basamağında beklenenleri ve karar verme becerilerini göstermelidirler (Öztemel, 2012;Satan, 2014). Mesleki gelişim sürecinde en önemli gelişim görevleri bu dönemde gerçekleşmektedir (Hartung, Porfelli ve Vondracek, 2005).…”

“…Kariyer kararsızlığına etki eden faktörler ve kararsız öğrenciler ile kararlı öğrenciler arasındaki farkın neler olduğu yıllarca araştırmacıların ilgisini çekmiştir (Aydın, 2014). Alan yazın incelendiğinde kariyer kararsızlığı ile kariyer inançları (Akkoç, 2012), kontrol odağı (Öztemel, 2012;Şahin, Sarı, Duman, Kerimoğlu ve Kocaman, 2015), toplumsal cinsiyet rolü algıları (Yiğit, 2018), özsaygı (Aydın, 2014), bağlanma (Braunstein-Bercovitz, Benjamin, Asor ve Lev, 2012;Tokar, Withrow, Hall ve Moradi, 2003), öz yeterlik (Nota, Ferrari, Solberg ve Soresi, 2007), temel psikolojik ihtiyaçlar (Kang, Yoo ve Coi, 2014), beş faktör kişilik özellikleri (Evenson, 2016;Felt Turkish Studies -Education, 15(4) ve diğ., 2011; Kırdök ve Kayadibi, 2018) gibi birçok bireysel ve sosyal özelliğin ilişkili olduğu bulunmuştur.…”