Procena disgrafije kod dece mlađeg školskog uzrastaMile Vuković¹, Slađana Ćalasan², Nadica Jovanović-Simić¹, Milan Kulić² ¹Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija ²Medicinki fakultet Foča, Univerzitet Istočno Sarajevo, Foča, Bosna i Hercegovina Kratak sadržajUvod. Pisanje predstavlja kompleksnu ljudsku sposobnost i ujedno nasjloženiji oblik jezičke delatnosti. Sam čin pisanja obuhvata znanje i veštinu pravilnog grafičkog oblikovanja slova. Poremećaj u sticanju sposobnosti pisanja označava se terminom disgrafija. Osnovni simptomi disgrafije su loše oblikovana slova, nečitak rukopis, pogrešna veličina slova, nedovršene reči, izostavljene reči, izlomljeni redovi. Pisanje se može procenjivati sa grafomotornog i lingvističkog aspekta. U fokusu ove studije jeste procena pisanja sa grafomotornog aspekta. Cilj nam je bio da na osnovu ocene zrelosti i kvaliteta rukopisa utvrdimo pojavu disgrafije kod dece mlađeg školskog uzrasta.Metode. Procena pisanja izvršena je pomoću: Skale za procenu zrelosti rukopisa i Skale za procenu disgrafičnosti rukopisa. Istraživanjem su obuhvaćena 234 učenika trećeg i četvrtog razreda osnovnih škola "Sveti Sava" i "Veselin Masleša" u Foči i 44 učenika koja pohađaju ogranke ovih škola u naseljima Miljevina i Brod. Analizirani su uzorci rukopisa u tri modaliteta (diktat, prepis, samostalno pisanje). Na osnovu dobijenih podataka ocenjivani su zrelost i kvalitet rukopisa. Kod ocene kvaliteta, rukopisi su svrstani u četiri kategorije: skladan, neskladan/teško čitljiv, disgrafičan i izrazito disgrafičan rukopis.Rezultati. Dobijeni rezultati su pokazali da 14,7% ispitanika ima infantilan rukopis. Disgrafija je identifikovana kod 12,2% ispitanika, dok je 8,3% ispitanika imalo neskladan rukopis. Pokazano je da se disgrafija značajno više ispoljava kod dečaka nego kod devojčica. Istovremeno je utvrđen značajno veći procenat disgrafija kod ispitanika ruralne nego urbane sredine.Zaključak.Ispitivanje je pokazalo značajan uticaj sredine i pola na pojavu disgrafije kod dece mlađeg školskog uzrasta. Poređenje dobijenih rezultata sa rezultatima drugih autora ukazuje da se poslednjih godina povećao broj razvojnih disgrafija.

Uvod. Problemi sa glasom kod vokalnih profesionalaca povezani su sa kontinuiranomvokalnom produkcijom, a to dovodi do vokalnog zamora. Vokalnizamor se odražava na akustičke karakteristike glasa i dovodi do promenaakustičkog kvaliteta tokom vokalne produkcije. Cilj ovog rada bio je da seispitaju akustičke karakteristike glasa kod vokalnih profesionalaca.Metode. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 45 ispitanica, koje su pozanimanju bile nastavnice, starosti 27– 62 godine. Akustički parametri kojisu praćeni pre i posle vokalnog zamora bili su: prosečna fundamentalnafrekvencija (Fo), varijacije u visini fundamentalne frekvencije (Jitt), varijacijeu amplitudi osnovnog laringealnog tona (Shim), parametar procene šumai tremora (NHR). U istraživanju je korišćena Kompjuterska laboratorija zaanalizu glasa. U obradi podataka korišćen je statistički paket SPSS 20.0.Rezultati. Dobijeni rezultati su pokazali da postoji statistički značajna povezanostizmeđu akustičkih parametara Fo (p<0,05), Jitt (p<0,05) i NHR (p<0,05)pre vokalnog zamora i vrednosti istih parametara zabeleženih posle vokalnogzamora. Nije utvrđena statistički značajna razlika u vrednostima merenihparametara glasa na početku i na kraju radne nedelje.Zaključak. Istraživanje je pokazalo da profesionalno korišćenje glasa kodnastavnika može dovesti do kumulacije zamora koji ugrožava glasovnu performansuod početka do kraja radne nedelje. Dobra vokalna tehnika i pravilnaklasifikacija glasa su preduslovi za optimalnu fonaciju i dugu vokalnu karijeru.

Kratak sadržajUvod. Uspjeh učenika, kao vaspitno-obrazovni fenomen škole, bio je i ostao predmet interesovanja mnogih naučnika čiji su rezultati istraživanja imali teorijski i empirijski karakter. To je predmet i ovog rada čiji je cilj ispitivanje i analiziranje povezanosti socio-demografskih karakteristika učenika i njihovog uspjeha u školi.Metod. U ovom radu koristili smo dvije naučno-istraživačke metode: metod teorijske analize i empirijsko-neeksperimentalni metod. Uzorak istraživanja čini 309 ispitanika (140 dječaka i 169 djevojčica), a u svrhu eksploracije osnovnog problema i cilja istraživanja korišten je anketni upitnik za učenike.Rezultati. Između djevojčica i dječaka postoji značajna razlika u školskom uspjehu (χ 2 =18,51, p=0,000) i djevojčice postižu bolji školski uspjeh od dječaka. Postoji značajna razlika u školskom uspjehu između učenika osnovnih i srednjih škola (χ 2 =13,48, p=0,004). Odličnih i vrlodobrih više je među osnovnoškolcima, dok je među dovoljnim i đacima koji postižu dobar uspjeh više srednjoškolaca. Mjesto stanovanja je značajan izvor razlika u školskom uspjehu (χ 2 =28,28, p=0,000). Najveći broj odličnih i vrlodobrih učenika je iz grada, dok je među dovoljnim i dobrim najviše učenika iz prigradskih naselja i iz sela. Postoji razlika u školskom uspjehu učenika s obzirom na obrazovanje majke (χ 2 =35,93, p=0,000). Bolji školski uspjeh postižu učenici čije majke su završile visoku ili višu školu od onih učenika čije majke su završile srednju i osnovnu školu. Ne postoji značajna razlika u školskom uspjehu učenika s obzirom na obrazovanje oca i odnos porodice prema učenju.Zaključak. Pol, škola koju učenik pohađa, mjesto stanovanja i obrazovanje majke predstavljaju socio-demografske činioce koji su značajno povezani sa školskim uspjehom ispitanih učenika.Ključne riječi: učenici, školski uspjeh, socijalno-demografska obilježja Adresa autora: Olivera Kalajdžić

²Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija Kratak sadržajUvod. Disgrafija je poremećaj u ovladavanju vještinom pisanja kod djece očuvanih intelektualnih sposobnosti, očuvanog vida i sluha, adekvatne obuke u školi i odgovarajućih socio-ekonomskih uslova. Poremećaj pisanja može da se manifestuje oštećenjem rukopisa i jezičkim deficitima. Cilj ispitivanja je bio da se utvrdi uticaj tipa poremećaja pisanja na školski uspjeh učenika sa disgrafijom.Metode. Uzorak se sastojao od 461 učenika trećih, četvrtih i petih razreda tri gradske škole na području Republike Srpske. Pomoću testa za procjenu disgrafičnosti rukopisa i na osnovu jezičke analize svakog pojedinačnog rukopisa, izdvojen je poduzorak od 42 ispitanika sa disgrafijom, uzrasta od 8 do 11 godina, oba pola. Istraživanje je realizovano u aprilu i maju 2015. godine.Rezultati. Među ispitanim učenicima 42 (9,1%) ima disgrafiju koja je u značajno većem procentu prisutna kod dječaka (7,6%) nego kod djevojčica (1,5%). Nije uočena statistički značajna razlika između ispitanika različitog pola i školskog uzrasta u pogledu stepena disgrafije. Teži stepen odstupanja/kašnjenja u zrelosti rukopisa u odnosu na hronološki uzrast prisutan je isključivo kod ispitanika sa izrazito disgrafičnim rukopisom. Pronađen je značajno veći procenat grafomotornih (71,4%) u odnosu na jezičke disgrafije (28,6%). Djeca sa jezičkom disgrafijom postižu značajno niži uspjeh u školi i nižu ocjenu iz srpskog jezika u poređenju sa djecom sa grafomotornom disgrafijom.Zaključak. Rezultati pokazuju prisustvo disgrafije kod djece školskog uzrasta koja se značajno češće javlja kod dječaka nego kod djevojčica. Grafomotorna disgrafija se statistički značajno više ispoljava kod djece školskog uzrasta od jezičkog tipa disgrafije, ali je veći negativan uticaj posljednje na školski uspjeh.

Područje jezičkog razvoja i jezičkih poremećaja kod djece sa bilingvizmom zaokuplja posebnu pažnju istraživača poslednjih godina. U ovom radu su sistematski prikazani razvoj jezičke strukture i jezički poremećaji kod djece sa bilingvizmom. Cilj nam je bio da na osnovu analize dostupne literature doprinesemo boljem razumjevanju mogućih smetnji u jezičkom razvoju kod djece koja odrastaju u bilingvalnoj sredini. Na osnovu pregleda većeg broja empirijskih i preglednih radova, možemo da kažemo da se jezički razvoj kod bilingvalne djece razmatra u poređenju sa monolingvalnim vršnjacima. Pokazano je da bilingvalna kao i monolingvalna djeca tipičnog jezičkog razvoja postepeno usvajaju sve elelmente jezičke strukture, s tim što se kod bilingvizma otkrivaju određene specifičnosti u tom razvoju. Zaključeno je da je nedostatak pouzdanog instrumentarija koji bi ravnopravno procjenjivao oba jezika, s tim da se u obzir moraju uzeti mnogi drugi faktori, tip bilingvizma, sredina, kognitivni faktori i njihova reperkusija na jezički razvoj.